Söz açıp kapayıncaya kadar bitti Ramazan… (Ramazan Sohbetleri ⅠⅤ)

Bu Ramazanda biraz bugünden, çokça eskiden söz açalım; tıpkı laflarcasına yazıda buluşalım istedim. Değerli Gülru Hanım’dan Pazar günü yazar mısınız, teklifi üzerine bu isteğim hayat buldu. İşte şu ânda dördüncüsünü okuduğunuz Ramazan sohbetleri böyle meydana geldi. Ama ne çâre ki zaman o kadar çabuk geçiyordu ki, bırakınız ona yetişmeyi, ayak uydurmak bile imkânsızdı! Bir konu açıp, o konuyu sürdürmek pek mümkün değildi. Başka bir konu açıp, başka yollar keşfetmek de… Velhasıl, söz açıp kapayıncaya kadar bitti Ramazan…

Önümüzdeki hafta yazacağım sohbette arefe günü alması sebebiyle bayramdan bahsedeyim diyorum. Dolayısıyla bu sohbet 2022’nin son Ramazan sohbeti olacak…
***
Malumunuz Osmanlı dinî hassasiyete sahip bir devletti. Bu yüzden Osmanlı ahalisi zaman zaman tarihe geçecek içki yasaklarıyla karşı karşıya gelmişti. Hele Ramazanda birçok meyhane kapatılır, tamamen bir İslam devleti görünümünde hayat devam ederdi.

Bu yasaklar sosyal hayata, hatta halk oyunlarına kadar sirayet etmişti. Mesela Karagöz özellikle Ramazanda rağbet edilen bir türdü ve temeli yaklaşık otuz oyundan oluşan Karagöz külliyatı da bu aya göre şekil alırdı. Karagöz külliyatının Ramazandaki son oyunu da Meyhane idi ve bu oyunla, bayramdan itibaren meyhanelerin açılacağı müjdelenirdi!

***
Karagöz gibi halk tiyatromuzun en renkli türlerinden olan Ortaoyununun son büyük Kavuklusu olan İsmail Dümbüllü oyununa başlamadan evvel şu fıkrayı anlatırdı:

“Bektaşinin biri nasılsa oruç tutmak istemiş. Bir gün oruca niyet etmiş. Fakat öğle vakti güneşin altında çalışırken dermanı kesilmiş; hararetten dili kurumuş… Sağa bakmış, sola bakmış bir de bakmış ki uzakta yolun kenarında bir çeşme! Hemen gitmiş ağzını çeşmeye dayamış kana kana su içmeye başlamış! O sırada yoldan geçen biri Bektaşi’yi uyarmış:

• Yahu, ne yaptın baba! Oruç gitti!

Bunu duyan Bektaşi şu cevabı vermiş:

• Orucun gittiğini ben de biliyorum efendi! Ramazan nasılsa her sene gelir; fakat bu can dünyadan gitti mi bir daha gelmez!”

Bu fıkrayı anlattıktan sonra da İsmail Bey, “Çok Ramazanlar geçer ama İsmail Dümbüllü kulunuz gitti mi bir daha gelmez…” diye eklerdi. Dediği gibi gitti; yeriyse bomboş tabii…

***
Gene Bektaşîye sormuşlar, “Yahu Ramazan geldi, gidiyor… Sen oruç tutmayacak mısın?”. Bektaşi de durur mu cevap vermiş: “Hele bayrama kadar düşüneyim, daha zaman var!”.
***
Muzip bir arkadaşım var, sevgili Emir Faruk Cırıt… Geçen sanki hocaymışım gibi sordu bana: “Taşlamada laf yemek orucu bozar mı?”. Ne cevap verilir ki bu soruya, “Afiyet olsun!...”.
***
Gene Bektaşi-meşrep şairlerden bir İzmirli Tokadizade Şekip Bey vardı. Oğlunun ölümüne dayanamayıp 6 Ekim 1932’de intihar eder. Bu bahtsız şairin “Sevmem” redifli bir koşması vardır ki pek severim. Dili eski olduğundan bazı dörtlüklerini paylaşıyorum:

“Kalender meşrebim, minnetim yoktur,                                                                              

Yükseklerden uçan meleği sevmem.                                                                                                                

İzzeti nefsime hürmetim çoktur,                                                                                                                            

Öpülmek istenen eteği sevmem!

Ezelden nailim nüktedanlığa,                                                                                                              

Hürmetim büyüktür kahramanlığa,                                                                                      

Nispetim yoksa da pehlivanlığa,                                                                                                  

Kolayca bükülen bileği sevmem.

Bin derde uğradım ben bile bile,                                                                                              

Neler çektim neler bu kafa ile,                                                                                                        

Eğer sevmiyorsam babama bile                                                                                                      

 Seni seviyorum demeği sevmem.

Talihin kahrına göğsümü gerdim,                                                                                        

Dergâh-ı rızaya postumu serdim,                                                                                              

Yolumdan dönersem ben de nâmerdim,                                                                                      

Dönmek menfurumdur, döneği sevmem!”

Bu koşmadan etkilenerek vaktiyle bu sefer “Severim” redifli bir koşma da ben yazmıştım. O da şöyleydi:

“Hava için şişen pazuyu değil,                                                                                                

Düşünen bir cılız başı severim.                                                                                            

Günaha çağıran arzuyu değil,                                                                                                

Şeytana atılan taşı severim.

Yağcı mıyım sallayayım kuyruğu,                                                                                          

Alt değilim almam üstten buyruğu,                                                                                            

Neyleyim haklıya inen yumruğu?                                                                                          

Haksızlığa çatan kaşı severim.

Ölsem kabul etmem ben esareti,                                                                                              

Fikrimin gönülde aşk imareti,                                                                                                    

Sevmem acımasız bir cesareti,                                                                                                        

Zulme karşı akan yaşı severim.

İçim bütün çıplak kıyafet neme?                                                                                                  

Beş kuruş etmeze zarafet neme?                                                                                        

Başkasının hakkı ziyafet neme?                                                                                                

Benim olan bir tas aşı severim!

Gönül dergâhına postu sermişim,                                                                                          

İsteyene gani sevgi vermişim,                                                                                            

Baskı şarkısıyla olur mu işim?                                                                                                

Özgürlük arayan marşı severim!”

Sizleri de çok severim değerli okurlarım. Haftaya buluşuncaya dek kendinize çok iyi bakın lütfen.