Unutulan planlama 2

Demokrat Parti döneminde ekonomi, planlama göz ardı edilerek günlük politika ve ihtiyaçlara göre gelişigüzel bir biçimde yönetildi. Zaten Demokrat Parti’nin programında, özel sektör girişimlerinin ekonomik ihtiyacın temeli olduğu açıkça belirtiliyordu.

“Sonuç iki yönlü bir enflasyon biçiminde ortaya çıktı. Bir yandan talep enflasyonu, öte yandan maliyet enflasyonu, hükumeti 1958 yılında önemli kararlar almaya zorladı. Ekonomi tarihimizde Ağustos Kararları diye bilinen bu önlemler Türk lirasının değerinin düşürülmesini de kapsıyordu.” (21. Yüzyılda Türkiye – Emre Kongar – s.359)

1950-1960 döneminde uygulanan günlük ekonomik politikalar ve ekonominin getirildiği durum, 27 Mayıs’ın ardından planlı ekonominin öneminin tekrar anlaşılmasını sağladı. Bunun üzerine 30 Eylül 1960 tarihinde Devlet Planlama Teşkilatı kuruldu.

Devlet Planlama Teşkilatı tarafından hazırlanan Birinci Beş Yıllık Kalkınma Planı 1963-1967 yılları arasında uygulamaya konuldu. Planın ana hedefi Türkiye ekonomisinde her yıl yüzde 7 oranında büyüme sağlamaktı. Fakat plan başarıya ulaşamadı.

“Çünkü plan, ekonominin yapısal niteliklerini değişmez tutmuş, yalnızca bunların belirti ve sonuçları üzerinde durarak, onları değiştirmeyi amaçlamıştır.” (21. Yüzyılda Türkiye – Emre Kongar – s.365)

Birinci Beş Yıllık Kalkınma Planının ardından 1968-1972 arasında ikinci, 1973-1977 arasında üçüncü, 1979-1983 arasında dördüncü, 1985-1989 arasında beşinci, 1990-1994 arasında altıncı, 1996-2000 arasında yedinci, 2001-2005 arasında sekizinci, 2007-2013 arasında dokuzuncu plan uygulamaya konuldu. Bugün ise 12. Plan uygulamada ancak tartışmak bir yana kimsenin ne plandan ne de içeriğinden haberi var.

Zaten bu planlar, DPT’nin zamanla özel sektörü destekleyen bir araç haline sokulması, “Halk plan değil pilav istiyor” anlayışındaki iktidarların iş başına gelmesi, değişen her iktidarla birlikte planların da değiştirilmesi gibi nedenlerle genelde başarısız oldu.

Gerçekten de dikkatle bakıldığında her planlamanın farklı hükumetler döneminde hazırlandığı görülebilir. Birinci plan İnönü’nün, ikinci plan Demirel’in başbakanlıklarında, üçüncü plan ise Demirel’e muhtıra veren 12 Martçıların yönetiminde hazırlandı ve bu durum her planlama döneminde aynı şekilde sürdü.

Planlamadaki yozlaşmanın nedenleri yukarıdaki istikrarsızlıkla birlikte sağ görüşlü iktidarların anlayışlarında da aranabilir. Bu iktidarlar planlamanın her daim sosyalizmi çağrıştırdığını düşündüler ve planlamaya işi anlayanlardan ziyade kendilerine yakın isimleri atamaktan çekinmediler. Örnek vermek gerekirse, Adalet Partisi döneminde liberal Turgut Özal’ın DPT müsteşarı yapılması trajikomik bir örnek olarak tarihteki yerini aldı. Nitekim Özal başbakan olduktan sonra hazırlanan Beşinci Beş Yıllık Kalkınma Planı, yine Özal’ın mimarı olduğu 24 Ocak kararlarının bir anlamda devamı oldu ve gerçek amacının tam zıddı bir yönde uygulamaya konuldu.

En nihayetinde planlama, Türkiye’nin kendine özgü dinamikleri ve mevcut iktisadi düzeni içinde gün geçtikçe saptırıldı, farklı amaçlara yönlendirildi ve beklenen sanayileşme hiçbir zaman gerçekleşmedi. Günümüz iktidarının ise zaten hiçbir zaman böyle bir amacı olmadı ve planlamanın sağlayabileceği yararlar göz ardı edilerek bugün tamamen unutulması sağlandı.