Uçak Almak Bakkaldan Süt Almaya Benzemez mi?

Cumhurbaşkanlığı Kabinesi, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan başkanlığında Cumhurbaşkanlığı Külliyesi'nde toplandı. Erdoğan, Kabine Toplantısı'nın ardından millete seslenirken ABD gezisine de değindi.

"Uçak almak, muhalefetin sandığı gibi bakkaldan süt almaya benzemez. İhtiyacınızı belirleyecek, planlamasını yapacak, sonra görüşecek, pazarlık edecek ve neticede uzun müzakereler sonunda anlaşmaya varacaksınız.” dedi.

Açıkçası, ben “bakkaldan süt almak” gibi bir şey zannediyordum. Muhalefet öyle sandığı için değil…

Muhalefetten biri “Biz uçak almayı bakkaldan süt almaya benzetmeyiz. Bu konudaki açıklamalar algı operasyonudur.” dese, ben yine kanaatimi değiştirmem: “Uçak almanın bakkaldan süt almaktan ne farkı var ki?” derim.

Zaten kanaatimi pekiştirecek detaylar Erdoğan’ın açıklamasında var.

Ben süt alırken “Yoğurt yapacağım, evde süt kalmamış, süt almam lazım.” diye ihtiyacımı belirliyorum. “Bugün alamam, geç döneceğim. Yarın alayım.” diye planlama yapıyorum. Sonra, bakkalla görüşüp, yani bakkala uğrayıp alıyorum.

Her seferinde pazarlık etmiyorsam, uzun müzakereler sonunda anlaşmaya varmıyorsam… aldığım miktarla ilgilidir. Yani birkaç litre değil çok alacak olsam, pazarlık da yaparım, uzun müzakereler de yaparım.

Boeing’den uçak almak veya bakkaldan süt almak nitelik olarak aynıdır.

Yani uçak almak “süt almaktan başka bir tür iş” değildir. Fark, ürünün doğasından ve ölçeğinden kaynaklanır: Meblağ büyük olabilir, uzun teslim süresi gerekebilir, karmaşık finansmanı biraz daha karmaşık olabilir. Ama özünde, bu da bir ticari alım-satım işlemidir. Babil’in hayvan pazarlarından beri ticaretin kanunlarına tabiidir.

***

Türk Hava Yolları, Erdoğan-Trump görüşmelerinden sonra 75’i Boeing 787 ve 150’si 737 MAX olmak üzere, 225 Boeing uçağı satın alma anlaşması yaptı.

Boeing’in yaklaşık yıllık üretim kapasitesi 737 MAX için 456, 787 için 60 uçak civarında.
THY’nin siparişi, bu kapasitenin neredeyse yarısına denk geliyor.

Bakkaldan talep ettiğiniz süt, bakkalın yıllık kapasitesinin yarısı ise, bu alımı da bakkaldan süt alır gibi yapamazsınız. Planlama, pazarlık ve uzun müzakereler gerekir.

Pınar Süt’ün yıllık üretim kapasitesi 3 milyon litre. Muhtemelen 1.5 milyon litre süt siparişi versem, Pınar Süt’ün patronu toplantılarda, yemeklerde beni yanı başında oturtur, ekipteki arkadaşlarıma “Sizler çok akıllısınız” gibi iltifatlarda bulunurdu.

ABD’den alınan sadece uçak değil, Sıvılaştırılmış Doğal Gaz (LNG), Nükleer Enerji İş birliği gibi anlaşmalar da var.

Süt siparişinin yanı sıra, peynir, yoğurt gibi farklı süt ürünleri anlaşmaları da yapsaydım, göreceğim itibar fevkaladenin fevkinde olurdu.

***

Katardan alınan bir uçak vardı. Erdoğan: "Katar bu uçağı satıyordu. O esnada biz de ilgilendik. Katar Emiri, bundan haberdar olunca uçağı Türkiye’ye hibe etti; ‘Ben Türkiye’den para almam; bunu Türkiye’ye hediye ediyorum, hibe ediyorum’ dedi.” demişti.

“O uçak benim şahsımın değil, Türkiye Cumhuriyeti Devletinindir. Türkiye Cumhuriyeti Devleti’ne verilecek böyle bir uçak CHP’yi niye rahatsız ediyor?” diye de eklemişti.

Bu uçak alımında; planlama, pazarlık, uzun müzakereler gibi süreçler yaşanmamıştı. Yani tıpkı bakkaldan süt alır gibi alınmıştı.

Niceliğine bağlı olarak bakkaldan süt alır gibi uçak, Boeing’den uçak alır gibi süt alınabilir.

***

Bakkaldan süt alır gibi olmayan durumlar da var. F35’ler mesela.

Erdoğan, "Biz onlara dedik ki 'parayı verdik, siz hala F-35'leri vermediniz. Bu kadar. Şimdi takibini yapıyoruz." dedi.

Bakkala parasını verirsen sütünü alırsın. Veremiyorsa, paranı iade eder.
Hem parayı verip hem sütü alamamak, bakkalda olmaz.
F-35’te oldu.
O yüzden, “uçak almak bakkaldan süt almaya benzemez.” denilecekse, örnek Boeing değil, F-35’tir.