Gökyüzündeki İklim Krizi Yükleri
İstediğimiz anda Google’a da araştırma yapmak, whatsApp mesajları göndermek, yada aklımıza takılan bir soruyu ChatGPT’ye sormak; çok konforlu gözüküyor. Ama herkes her an bu kadar şanslı olmayabilir. Bazı şehirlerimiz de dahil, Türkiye’nin kırsal bölgelerinde ve de dünyanın bir çok yerinde hâlâ güvenilir internet erişiminin bulunmadığı yerler var. Eğitimden tarıma, afet anlarından günlük yaşama kadar dijital bağlantının kusursuz olabilmesine sunulan umut ise Elon Musk’un Starlink projesi. Bu projenin; yüzlerce uydu ile dünyanın en ücra köşesine bile internet erişimi sağlaması mümkün iken iklim krizine de büyük bir yük getirmesi öngörülüyor.
Ne ilgisi var bu uyduların İklim Krizi ile? Yine aldın sözü getirdin İklim Krizine?
Bakın öncelikle bu uydular roket fırlatılarak gökyüzüne yerleştiriliyor. Her Falcon 9 roket fırlatması tonlarca karbondioksit ve siyah karbon (soot) salıyor. Bu partiküller stratosferde birikerek iklimi ve ozon tabakasını etkileyebiliyor. Bu şöyle oluyor; partiküller Güneş ışığını emerek atmosferi ısıtıyor. Ayrıca buz ve kar üzerine düştüğünde yüzeyin kararmasına, dolayısıyla erimenin hızlanmasına sebep oluyor. Bu yüzden küresel ısınmayı artıran kısa ömürlü iklim kirleticilerden biridir siyah karbon.
Ve bugün gökyüzünde Starlink’in 6 binden fazla uydusu olduğuna göre, bu sayı önümüzdeki yıllarda 40.000’i bulması beklenirken, karbon ayak izinin büyüklüğünü tahmin etmek hiç de zor olmasa gerek.
Bununla birlikte; ömrünü tamamlayan uydular atmosfere girip yanarken alüminyum parçacıkları yayıyor; bu da atmosfer kimyası üzerinde etkiler yaratabilir. Toplanması mümkün olmayan atıkların ozon tabakasına zarar verebileceği ve iklim dengelerini bozabileceği tartışılıyor.
Yani Starlink, bir yandan iletişimde eşitlik vadederken, diğer yandan iklim krizi için yeni yükler getiriyor.
Starlink Nedir?
Elon Musk’ın şirketi SpaceX tarafından geliştirilen Starlink, binlerce küçük uyduyu Dünya’nın alçak yörüngesine (yaklaşık 550 km) yerleştirerek küresel bir internet ağı kurmayı amaçlıyor. Bugün birçok ülkede kullanıma açıldı. Ancak Türkiye’de henüz yasal olarak devreye girmedi; BTK’dan gerekli lisans onayı bekleniyor.
Evet, Türkiye henüz Starlink’in aktif olduğu ülkeler arasında değil. Ancak hem deprem bölgesinde iletişim sorunlarının acı deneyimleri, hem de kırsal alanların eğitim ve tarımda bağlantı ihtiyacı düşünüldüğünde, Starlink Türkiye’de büyük bir açığı kapatabilir. Ancak, Türkiye hâlâ fosil yakıt bağımlılığından kurtulamamışken, Starlink’in karbon maliyeti yeni bir yük anlamına gelir.
Üstelik Türkiye’nin uydu ve uzay alanında kendi projeleri de var (Türksat 6A). Bu, Starlink ile “bağımlılık” mı yoksa “işbirliği” mi sorusunu gündeme getiriyor.
İnternetin bir insan hakkı sayıldığı çağda, Starlink gibi projeler iklim adaleti tartışmalarının merkezine oturuyor. Bir tarafta dijital yoksunluk yaşayan kırsal bölgeler, diğer tarafta küresel ölçekte artan karbon salımları var.
Öte yandan Starlink’in olumlu yanlarını görmezden gelmek mümkün değil:
• Afet bölgelerinde iletişimi kesintisiz sağlayabilir.
• Erken uyarı sistemlerini en uzak köylere ulaştırabilir.
• Kırsal tarım bölgelerinde çiftçilerin iklim dostu yöntemlere erişimini kolaylaştırabilir. Böylece Starlink, iklim adaletine katkı sağlayacak güçlü bir araç hâline gelebilir.
Bugün için Starlink Türkiye’de yok. Yarın lisans verilirse, bu teknoloji hayatımıza girebilir. Afetlerde iletişim, internet yoksunluğunu azaltma, iklim uyumu için bilgi erişimi sağlayabilecek bu proje iklim krizi açısından hem risk hem fırsat barındırıyor. Karar, yine insana kalıyor: Gökyüzünde yeni bir kriz mi yaratacağız, yoksa internetle birlikte dijital adaletin önünü mü açacağız?
