Giresun'un Görele ilçesinin isminin kökeni, tarihsel kaynaklarda hem coğrafi yapısına hem de bölgede yaşamış eski medeniyetlerin dillerine dayanan birkaç farklı temele oturuyor. İsmin kökenine dair en güçlü bilimsel veri, antik çağdaki "Coralla" (veya Koralla) adından türediği yönündedir.
Bir köşe yazarı titizliğiyle ilgilendiğinizi bildiğim için, bu dönüşümü ve ismin arkasındaki hikayeleri maddeler halinde detaylandırdım:
1. "Coralla" Kökeni ve Anlamı
Görele isminin, Antik Çağ'da bugünkü Eynesil ilçesi yakınlarında bulunan "Görele Burnu" üzerindeki yerleşimin adı olan Coralla'dan geldiği konusunda tarihçiler hemfikirdir. Ancak bu kelimenin ne anlama geldiği konusunda iki baskın görüş vardır:
Mercan Rengi (Rumca/İtalyanca Tezi): Eski Yunanca ve Ceneviz kaynaklarında "Coralla", "mercan" veya "mercan rengi" anlamına gelir. Bu ismin, eski yerleşimin (Eski Görele'nin) bulunduğu kıyıdaki taşların kızıla çalan, mercan benzeri renginden dolayı verildiği düşünülür.
Çıkıntı/Burun (Bilge Umar Tezi): Tarihsel coğrafya uzmanı Bilge Umar'a göre ise isim, Luvi veya yerel Anadolu dillerindeki köklerden gelir ve "çıkıntı, burun" anlamını taşır. Şehrin coğrafi olarak denize doğru uzanan belirgin bir burun üzerinde (Görele Burnu) kurulmuş olması bu tezi güçlendirir.
2. Yer Değiştiren Şehir: "Eski Görele" ve “Yeni Görele”
Görele ismiyle ilgili en ilginç detaylardan biri, ismin aslında bugünkü ilçe merkezine değil, başka bir yere ait olmasıdır.
Eski Görele (Coralla): Asıl Görele, bugünkü Eynesil kasabasının çıkışındaki Görele Burnu üzerindeydi. Burası müstahkem bir kaleydi. Ancak 18. yüzyıl sonlarında (yaklaşık 1790-1811 yılları arasında) yaşanan isyanlar ve karışıklıklar sırasında bu eski şehir yakılıp yıkıldı.
Yeni Görele (Elegü/Elevi): Eski şehir yok olunca, halk yaklaşık 15-20 km batıdaki bugünkü Görele'nin bulunduğu "Elegü" (veya Elevi) köyüne göç etti. Halkla birlikte şehrin ismi de taşındı ve zamanla Elegü ismi unutularak burası "Görele" olarak anılmaya başlandı.
3. Diğer Tarihsel İsimler: Philocalia ve Yavebolu
İlçe tarihi boyunca farklı isimlerle de anılmıştır, bu isimler de oldukça ilginç anlamlar taşır:
Philocalia (Filokalya): Antik kaynaklarda bugünkü Görele'nin (yeni yerleşimin) bulunduğu bölgeye yakın bir yerde "Güzelsever" veya "Güzelliği seven" anlamına gelen Philocalia adında bir yerleşimden bahsedilir.
Yavebolu: Osmanlı döneminde bir süre ilçe için "Yavebolu" ismi de kullanılmıştır. Bu ismin "yerinde olmayan şehir" veya "kayıp şehir" gibi bir anlama geldiği (Farsça "yave" - boş, kayıp; Yunanca "polis" - şehir) rivayet edilir. Şehrin yer değiştirmesi ve eski yerleşimin harap olması bu isme kaynaklık etmiş olabilir.
4. Halk Arasındaki Efsane (Yakıştırma)
Halk arasında anlatılan, ancak bilimsel dayanağı olmayan sempatik bir rivayet daha vardır. Buna göre; bölgeye gelen yabancıların veya gezginlerin yörenin güzelliği karşısında birbirlerine "Git, gör hele" veya "Gör hele" demelerinden zamanla ismin "Görele"ye dönüştüğü anlatılır. Bu, Anadolu'nun pek çok yerinde rastladığımız, halkın kendi şehrine duyduğu sevgiyi yansıtan tipik bir kelime oyunudur.
Özetle: İsim, Antik Çağ'daki "Coralla" şehrinden miras kalmış, "mercan kayalıkları" veya "denize uzanan burun" anlamıyla doğmuş ve Türkçenin ses yapısına uyarak Görele halini almıştır.
