Giresun'un Eynesil ilçesinin isminin kökeni hakkında tek bir kesin kanıt olmamakla birlikte, tarihçiler ve dil bilimciler tarafından öne sürülen üç temel görüş bulunmaktadır. Bunlar halk arasında yaygın olan inanışlar, tarihi kayıtlara dayanan tezler ve bölgenin eski Rumca kökenlerine dayandırılan iddialardır.
İşte Eynesil isminin nereden geldiğine dair detaylı hikaye:
1. En Güçlü Tez: "Eyne Bey" ve Çepni Türkleri
Tarihsel belgelere ve Osmanlı tahrir defterlerine (vergi ve nüfus kayıtları) dayanan en güçlü görüş, ismin bir Türk beyinden geldiği yönündedir.
Eyne Bey: Bölgenin Türkleşmesi sürecinde (özellikle Trabzon Rum İmparatorluğu'nun fethinden sonraki dönemde), Giresun ve çevresine yoğun bir Çepni boyu yerleşimi olmuştur. Bu boyun veya o dönemki yerleşimcilerin başında "Eyne Bey" (veya İne Bey) isimli bir komutanın bulunduğu düşünülmektedir. "Eyne" veya "İne" ismi o dönem Türklerde sıkça kullanılan bir erkek ismidir (Örneğin: İnebey, İnehan).
Eynesi Karyesi: Bölgeye ait 1486 tarihli ilk Osmanlı kayıtlarında buranın adı "Eynesil" olarak değil, "Eynesi Karyesi" (Eynesi Köyü) olarak geçer.
Dönüşüm: Dil bilimcilere göre; "Eyne'nin yeri", "Eyne'si" şeklindeki kullanım zamanla halk ağzında yuvarlanarak ve sonuna 'l' sesi eklenerek Eynesil haline dönüşmüştür.
2. Halk Arasındaki İnanış: "İyi Nesil" Efsanesi
Halk etimolojisi dediğimiz, halkın yakıştırmasıyla ortaya çıkan hikayeye göre isim "İyi Nesil"den gelir.
Hikaye: Fatih Sultan Mehmet'in Trabzon'u fethi sırasında (veya bölgeye gelen ilk Türk akıncılarıyla ilgili anlatılarda) bu bölgede yaşayan insanların çok iyi huylu, misafirperver ve ahlaklı oldukları görülür.
Buna istinaden bölge halkı için "Ne kadar iyi bir nesil" dendiği ve bu tabirin zamanla birleşip kaynaşarak "Eynesil" ismini doğurduğu rivayet edilir. Hoş bir anekdot olsa da tarihçiler bunun sonradan üretilmiş bir yakıştırma (güzelleme) olduğu görüşündedir.
3. Rumca Köken İddiası: "Ayvasil" veya “Agia Eunesin”
Bölgenin antik geçmişine dayanan, ancak diğerlerine göre daha zayıf veya tartışmalı kabul edilen görüşlerdir.
Aziz Vasil (Hagios Basileos): Bazı kaynaklar, ismin Yunanca'da "Aziz Vasil" anlamına gelen Hagios Basileos veya Ayvasil kelimesinden türediğini öne sürer. Ancak tarihçi Bilge Umar gibi isimler, "Ayvasil" adının Giresun-Bulancak tarafındaki başka bir yerleşimle ilgili olduğunu, Eynesil ile karıştırılmaması gerektiğini belirtir.
Agia Eunesin: Bir başka görüş ise ismin Trabzon'un koruyucu azizlerinden Agia Eunesin'den geldiğini iddia eder.
Özetle
Tarihi kayıtlar (özellikle 1486 tahrir defterleri) en güvenilir kaynak kabul edildiğinde; ilçenin isminin bölgeye yerleşen Çepni Türklerinden Eyne Bey'e atfen "Eynesi" (Eyne'ye ait) kökünden geldiği, zamanla halk ağzında Eynesil'e dönüştüğü en bilimsel açıklama olarak kabul görmektedir.
