Solun mirası 3

İkinci Meşrutiyet'in ilanının ardından sosyalist parti girişimi de fazla gecikmedi. Bu yönde atılan ilk adım 1910 yılında kurulan Osmanlı Sosyalist Fırkası'dır. Bu fırkanın önde gelen isimleri, İştirak Dergisi, İnsaniyet Dergisi, Sosyalist Gazetesi, Medeniyet Gazetesi gibi yayınlar çıkararak mücadelelerini sürdürmüşlerdir. Ancak bu yayınlar sürekli kapatmalarla ve baskılarla karşı karşıya kalmıştır.

Osmanlı'da kurulan ilk sosyalist parti olmasına rağmen bu çevrenin tam anlamıyla sosyalist bilince sahip olduğu söylenemez.

"Bununla birlikte, genel bilgi eksikliğinin yanı sıra, daha çok sezgiye dayanarak yazıldığı halde, Marxçı sosyalist teorinin ulaştığı bazı sonuçları hayli doğru olarak anlatan birtakım İştirak makaleleri de vardır." (Türkiye'de Sol Akımlar- Mete Tunçay – s.32)

Mahmut Şevket Paşa'nın 1913'te öldürülmesinin ardından sosyalistlerin de aralarında olduğu muhalefet tümüyle susturuldu. Bu sebeple, yeni sosyalist partilerin kurulması mütareke dönemine kadar uzadı. Sosyalistler bu dönemde varlıklarını gruplar halinde sürdürmek durumunda kaldılar ve bu şekilde örgütlenmenin imkânlarını aradılar.

Osmanlı Sosyalist Fırkası çevresi tarafından kurulan Türkiye Sosyalist Fırkası, Türkiye İşçi ve Çiftçi Sosyalist Fırkası, Sosyal Demokrat Fırkası ve 1920 yılında Bakü'de kurulan Türkiye Komünist Partisi mütareke döneminde kurulan sosyalist partiler oldular. 

1921 yılında İstanbul'da yapılan ilk 1 Mayıs İşçi Bayramı kutlamalarında bu partilerin örgütlerinin önemli payı vardır. İstanbul'un İngiliz işgali altında olduğu dönemde yapılan bu kutlamayı asıl örgütleyen Türkiye Sosyalist Fırkası olmuştur. 1 Mayıs günü gösteriler yasaklanmasına rağmen oldukça görkemli bir kalabalık toplanmış ve eylem yapmıştır.

Bu kutlamalar 1922 ve 1923'ün 1 Mayıs günlerinde de katılımları artarak sürmüştür.

Osmanlı'da 1 Mayıs kutlamaları da tıpkı işçi grevleri gibi bilinenden çok daha eskilere dayanır.

"Osmanlıda, 1 Mayıs’ın ilk kutlandığı tarihler 20. yüzyılın ilk yıllarıdır. 1905’de İzmir’de 1 Mayıs’ın kutlandığı bilinmekle beraber daha yığınsal 1 Mayıs gösterileri 1909 yılında Selanik ve Üsküp şehirlerinde yapılmıştır. 1909 yılı ilkbaharında Selanik’te; Yahudi, Rum, Bulgar ve Türkler tarafından kurulan “Selanik İşçi Federasyonu”, hem farklı milliyetten işçileri aynı çatı altında birleştirmeyi başarmış, hem de 1909 yılında Selanik, Üsküp gibi şehirlerde düzenlediği ilk kitlesel 1 Mayıs gösterisiyle adından söz ettirmiştir." (http://www.toplumsol.org/turkiyenin-ilk-kitlesel-1-mayislari-1921-1922-hamit-erdem/)

1920'de Bakü'de kurulan, kurulduktan sadece beş ay sonra önde gelen 15 ismini ülkelerine dönerken kaybeden ve neredeyse bütün mücadele hayatı yeraltında geçen Türkiye Komünist Partisi ise özellikle solun yükselişe geçtiği ve Türkiye İşçi Partisi'nin kurulduğu altmışlı yıllara kadar Türkiye sosyalist hareketlerine damgasını vuran öncü örgüt olmuştur.