Geçmişten bugüne Türkiye Cumhuriyeti Başbakanları

Hazırlayan: Eda Terzi
Görsel Çalışma: Kaan Ballıca

Türkiye Cumhuriyeti'nde parlamenter sistemin uygulandığı süreçte; (1923-2018) yürütme yetkisi ve ülke adına karar alma halk tarafından seçilen başbakanın göreviydi. Hükûmeti ve hükûmetin icraatlarını yönetmekle sorumluydu. Türkiye'de her 4 yılda bir gerçekleşen genel seçimlerin sonucunda Başbakan, 4 yıl süre ile seçilirdi. Erken seçimler ve yakın geçmişte yaşanan siyasi olaylar neticesiyle bu süreler değişiklik göstermiştir. Cumhurbaşkanı Gazi Mustafa Kemal Atatürk, Cumhuriyet'in ilanıyla Malatya Milletvekili İsmet İnönü'yü Başbakan olarak atamış; 1923-1924'teki ilk hükümetin Başbakanlığını yürüten İnönü, Türkiye Cumhuriyeti'nin ilk Başbakanı olmuştur…

1.    İsmet İnönü (30 Ekim 1923 - 22 Kasım 1924) Cumhuriyet Halk Partisi

Türkiye Cumhuriyeti'nin ilk başbakanı İsmet İnönü'dür. Art arda olmamak üzere Mustafa Kemal Atatürk'ün vefatına kadar iki kez başbakanlık görevi yürütmüştür.

2.    Fethi Okyar (22 Kasım 1924 - 3 Mart 1925) - Cumhuriyet Halk Partisi

22 Kasım 1924 – 3 Mart 1925 tarihleri arasında başbakanlık yapmıştır.

3.    İsmet İnönü  (3 Mart 1925 - 1 Kasım 1937) Cumhuriyet Halk Partisi

3 Mart 1925 - 1 Kasım 1937 tarihleri arasında başbakanlık yapmıştır.

4.    Celal Bayar (1 Kasım 1937 - 25 Ocak 1939) - Cumhuriyet Halk Partisi

1937-1939 yılları arasında başbakanlık yapmıştır. Milli Mücadele yıllarında, Galip Hoca takma adıyla, zeybek ve köy hocası kılığında köy köy dolaşarak işgale karşı propaganda yapmasıyla da bilinir.

5.    Refik Saydam (25 Ocak 1939 - 9 Temmuz 1942) - Cumhuriyet Halk Partisi

1939-1942 Yılları arasında başbakanlık yapmıştır. I. Dünya Savaşı boyunca Kolera hastalığını önleyici çalışmalar yapmış, ordu için aşı ve serum üretmiş bir doktordur aynı zamanda.

6.    Ahmet Fikri Tüzer (8 Temmuz 1942 - 9 Temmuz 1942) - Cumhuriyet Halk Partisi

*Vekaleten 1 günlük başbakanlık yapmıştır.

7.    Şükrü Saraçoğlu (9 Temmuz 1942- 7 Ağustos 1946) - Cumhuriyet Halk Partisi

1942-1946 Yılları arasında başbakanlık yapmış, bunun dışında çeşitli bakanlıklarda bulunmuş; ama adını en çok Fenerbahçe Stadıyla özdeşleştirdiğimiz devlet adamı.

8.    Recep Peker (7 Ağustos 1946 - 9 Eylül 1947) - Cumhuriyet Halk Partisi

1946-1947 Yılları arasında başbakanlık yapmıştır. Çok partili dönemin ilk hükümetini kurmuştur.

9.    Hasan Saka (10 Eylül 1947 - 16 Ocak 1949) - Cumhuriyet Halk Partisi

1947-1949 Yılları arasında başbakanlık yapmıştır.

10. Şemsettin Günaltay (16 Ocak 1949 - 22 Mayıs 1950) - Cumhuriyet Halk Partisi

1949-1950  yılları arasında başbakanlık yapmıştır.

11. Adnan Menderes (22 Mayıs 1950 - 27 Mayıs 1960) - Demokrat Parti

1950-1960 Yılları arasında başbakanlık yapmıştır. 27 Mayıs 1960 darbesi sonucunda Yassıada’da iki bakan arkadaşı Fatin Rüştü Zorlu ve Hasan Polatkan ile birlikte idam edilmişlerdir.

12. Cemal Gürsel (30 Mayıs 1960 - 7 Ekim 1961) - Askeri Yönetim

1960-1961 Yılları arasında başbakanlık yapmıştır. Aynı zamanda 27 Mayıs 1960 Darbesi sonrası oluşturulan Milli Birlik Komitesi başkanıydı.

13. Emin Fahrettin Özdilek (30 Ekim 1961 - 20 Kasım 1961) - Askeri Yönetim

*Vekâleten görev almıştır.

14. İsmet İnönü (20 Kasım 1961 - 20 Şubat 1965) - Cumhuriyet Halk Partisi

DP, 1960 yılında 27 Mayıs Darbesiyle iktidardan uzaklaştırıp yeni anayasa kabul edildikten sonra, 15 Ekim 1961 genel seçimlerinden CHP tek başına iktidar olacak çoğunluğu sağlayamasa da, birinci parti olarak çıkınca, 24 yıl sonra yeniden başbakan olarak hükûmeti kurmakla görevlendirildi. 

15. Suat Hayri Ürgüplü (20 Şubat 1965 - 27 Ekim 1965) - *Tarafsız/Cumhuriyet Senatosu

1965 Yılında görev yapmıştır.

16. Süleyman Demirel (27 Ekim 1965 - 26 Mart 1971) - Adalet Partisi

10 yıl 5 aylık süreyle Cumhuriyet tarihinin İsmet İnönü ve Recep Tayyip Erdoğan’dan sonra en uzun dönem başbakanlık yapmış kişisidir. Türkiye’nin çok partili sisteme geçtiği 1946’dan sonraki dönemde, kurduğu 7 hükümetle “en çok hükümet kuran” ve genellikle de askeri darbelerle görevinden ayrılmak zorunda kalan siyasetçisidir.

17. Nihat Erim (26 Mart 1971 - 17 Nisan 1972) - *Tarafsız/Cumhuriyet Senatosu

12 Mart 1971 Muhtırası'nın ardından CHP'den ayrılması koşuluyla hükûmeti kurmakla görevlendirildi. 26 Mart 1971 tarihinde kurduğu askeri cunta hükumeti 3 Aralık 1971 tarihinde istifa etti. Yeniden hükûmeti kurmakla görevlendirildi; kurduğu 34. Türkiye Cumhuriyeti Hükûmeti 22 Mayıs 1972 tarihine kadar işbaşında kaldı. 1977 yılına kadar Cumhuriyet Senatosu'nda kontenjan senatörü olarak görev yaptı.

18. Ferit Melen (17 Nisan 1972 - 15 Nisan 1973) - Cumhuriyetçi Güven Partisi

1972-1973 Yılları arasında başbakanlık yapmıştır.

19. Naim Talu (15 Nisan 1973 - 25 Ocak 1974) - *Tarafsız/Cumhuriyet Senatosu

2. Erim Hükûmeti'nde Ticaret Bakanı olarak siyasi hayata girdi. Melen Hükûmeti'nde de yerini korudu. 1972 yılında Ticaret Bakanı iken, zamanın Cumhurbaşkanı Cevdet Sunay tarafından Senato üyeliğine atandı. Melen Hükûmeti çekilince Cumhuriyetçi Güven Partisi ve Adalet Partisi'nin ortak adayı olarak 36. Türkiye Hükûmeti'ni kurdu.

20. Bülent Ecevit (25 Ocak 1974 - 17 Kasım 1974) - Cumhuriyet Halk Partisi

1974, 1977, 1978 – 1979, 1999 – 2003 Yıllarında başbakanlık yapmıştır. Aynı zamanda kendisine takılan “Karaoğlan” lakabıyla, şiirleriyle, Kıbrıs Barış Harekâtı ve mavi gömleğiyle gönüllerde yer etmiş bir siyasetçidir.

21. Sadi Irmak (17 Kasım 1974 - 31 Mart 1975) - *Tarafsız/Cumhuriyet Senatosu

1974 yılında Kontenjan Senatörü seçildi. Cumhuriyet Halk Partisi'nin Milli Selamet Partisi ile kurduğu koalisyon hükûmetinin istifasından sonra 17 Kasım 1974 tarihinde partiler üstü hükûmeti kurmakla görevlendirildi. Oluşturduğu hükûmet için TBMM'de yapılan güven oylamasında, 450 milletvekilinden yalnızca 18'inin lehinde oy kullanması dolayısıyla güvenoyu alamamasına karşın 31 Mart 1975 tarihine kadar başbakanlık yaptı.

22. Süleyman Demirel (31 Mart 1975 - 21 Haziran 1977) - Adalet Partisi

Sadi Irmak hükûmetinin ardından 31 Mart 1975'te AP Genel Başkanı Süleyman Demirel'in başkanlığında Adalet Partisi (AP), Millî Selamet Partisi (MSP), Milliyetçi Hareket Partisi (MHP) ve Cumhuriyetçi Güven Partisi'nden (CGP) oluşan koalisyon hükûmeti kuruldu. Sola karşı hemen hemen bütün sağ partilerin birliğini oluşturan Demirel hükûmeti, "I. Milliyetçi Cephe Hükûmeti" olarak anıldı.

23. Bülent Ecevit (21 Haziran 1977 - 21 Temmuz 1977) - Cumhuriyet Halk Partisi

Koalisyon hükûmeti kuramayan Bülent Ecevit tarafından daha sonra Cumhurbaşkanı Fahri Korutürk'e azınlık hükûmeti sunulmuştur. 21 Haziran 1977'de duyurulan yeni hükûmet, Korutürk tarafından aynı gün onaylanmıştır.

24. Süleyman Demirel (21 Temmuz 1977 - 5 Ocak 1978)

Seçim sonrasında kurulan Ecevit hükûmeti güvenoyu alamayınca Ağustos 1977'de MSP ve MHP'nin de katılımıyla oluşan II. Milliyetçi Cephe Hükûmeti'nin başbakanı oldu.

25. Bülent Ecevit (5 Ocak 1978 - 12 Kasım 1979) 

Demokratik Parti ve Cumhuriyetçi Güven Partisinin de desteğiyle II. Milliyetçi Hükûmetini devirip 5 Ocak 1978 tarihinde yeni bir hükûmet kurarak tekrar başbakan oldu.

26.Süleyman Demirel (12 Kasım 1979 - 12 Eylül 1980)

1979 – 1980 yılları arasında başbakanlık yapmıştır.

27.Turhan Feyzioğlu (12 Eylül 1980 - 12 Eylül 1980) - Cumhuriyetçi Güven Partisi

12 Eylül darbesi sonrası tüm partiler kapatıldı. Darbe yönetimi Cumhuriyetçi Güven Partisi Genel Başkanı Prof. Dr. Turhan Feyzioğlu'nu Başbakan yapmaya karar verdi. Bu karar 5 saat sonra geri alındı.

28. Bülend Ulusu (20 Eylül 1980 - 13 Aralık 1983) - Askeri Yönetim

1980-1983 Yılları arasında başbakanlık yapmıştır.

29.Turgut Özal (13 Aralık 1983 - 31 Ekim 1989) - Anavatan Partisi

1983-1989 Yılları arasında başbakanlık yapmıştır. “Semra Hanım, hadi bir kaset koy da şöyle neşelenelim” sözüyle Fatih Köprüsü üzerinden eşi Semra Özal’la geçişini unutmadığımız, ölümüyle de Türk siyasi tarihinin esrarengiz ölümleri arasında yerini alan başbakanımızdı.

30.Ali Bozer (31 Ekim 1989 - 9 Kasım 1989) - Anavatan Partisi

Anavatan Partisi'nde Turgut Özal'ın cumhurbaşkanı seçilmesi nedeniyle vekaleten görevi devralmıştır.

31.Yıldırım Akbulut (9 Kasım 1989 - 23 Haziran 1991) - Anavatan Partisi

1989-1991 Yılları arasında başbakanlık yapmıştır. Türk politika tarihinin en renkli simalarından olan Yıldırım Akbulut, kendine ithaf edilen fıkralarla bir nesil tarafından hep tebessümle anılan bir siyasetçiydi.

32.Mesut Yılmaz (23 Haziran 1991 - 20 Kasım 1991) - Anavatan Partisi

1991,1996, 1997-1998 yıllarında başbakanlık yapmıştır. Duraksamalı, ağır ve bol “ııı”lı konuşmasıyla akıllarda yer etmiştir.

33. Süleyman Demirel (20 Kasım 1991 - 16 Mayıs 1993) - Doğru Yol Partisi

Yedinci kez hükümet kuran Demirel, 49. Türkiye Cumhuriyeti Hükümeti'nin başbakanı olarak 20 Kasım 1991'den 16 Mayıs 1993'e kadar görev yaptı.

34.Erdal İnönü (16 Mayıs 1993 - 25 Haziran 1993) - Sosyaldemokrat Halkçı Parti

*Vekaleten görev almıştır.

35.Tansu Çiller (25 Haziran 1993 - 28 Haziran 1996) - Anavatan Partisi

1993-1996 Yılları arasında başbakanlık yapmıştır. Türkiye Cumhuriyeti’nin ilk ve tek “KADIN” başbakanı olan Tansu Çiller de icraatlarından daha çok yaptığı gaflarla zihinlerde yer etmiştir.

36.Necmettin Erbakan (28 Haziran 1996 – 30 Haziran 1997) - Refah Partisi

1996-1997 Yılları arasında başbakanlık yapmıştır. “Mücahit” lakabıyla tanınan Türk siyasi hayatının en renkli simalarındandı.

37. Mesut Yılmaz (30 Haziran 1997 - 11 Ocak 1999) - Anavatan Partisi

20 Haziran 1997 tarihinde, Cumhurbaşkanı Süleyman Demirel tarafından görevlendirilerek başbakanlık yapmıştır.

38.Bülent Ecevit (11 Ocak 1999 - 18 Kasım 2002) - Demokratik Sol Parti

1999’da kurulan DSP-MHP-ANAP Koalisyonu ile yeniden başbakanlık koltuğuna oturmuştur.

39. Abdullah Gül (18 Kasım 2002 - 14 Mart 2003) - Adalet ve Kalkınma Partisi

2002-2003 Yılları arasında başbakanlık yapmıştır.

40. Recep Tayyip Erdoğan (14 Mart 2003 - 28 Ağustos 2014) - Adalet ve Kalkınma Partisi

2003-2014 yılları arasında 11 yıl Başbakanlık yaparak İsmet İnönü’den sonra bu alanda rekoru elinde bulundurmaktadır.

41. Ahmet Davutoğlu (28 Ağustos 2014 - 24 Mayıs 2016) - Adalet ve Kalkınma Partisi

Ağustos 2014’te geldiği görevini 2016’da bıraktı.

42. Binali Yıldırım (24 Mayıs 2016 - 9 Temmuz 2018) - Adalet ve Kalkınma Partisi

Türkiye Cumhuriyeti'nin son başbakanı Binali Yıldırım olmuştur.