65 yaş ve üzeri toplu ulaşımı ücretsiz kullanmalı mı?

Oğuz Büber – Muhalif Analiz

Ekonomide birçok kaleme yapılan zamlar toplu taşımaya da fazlasıyla yansıyor. Ancak bu zamlardan etkilenmeyen bir kitle mevcut. Ülkemizde 65 yaş ve üzeri kişiler toplu ulaşımı ücretsiz olarak kullanabiliyorlar. İki il haricinde halen tüm şehirlerde bu uygulama devam ediyor. Burdur ve Aksaray ise ekonomik yetersizlikleri göstererek ücretsiz taşıma uygulamasını kaldırma kararı aldı.

Karar çok konuşulan bir konuyu da gündeme getirdi: 65 yaş ve üzeri toplu ulaşımı ücretsiz mi kullanmalı?

Bu düşüncenin birçok alt başlığı var. Biz de bunlara değinmek istiyoruz.

Belirli yaş üzerindekilere ulaşımın ücretsiz olmasının temelinde sağlık sorunları ve hareket kabiliyetlerinin daha kısıtlı olması yatıyor. Bu hakkı hak etmelerine gerekçe olarak ise yıllarca bu ülkeye hizmet etmiş olmaları gösteriliyor. 

Öne sürülenlere ters açıdan bakanlar da var tabii. Ulaşım ve belli sağlık hizmetleri ücretsiz olunca sağlıkla alakalı en ufak bir sorunda tabiri caizse burunları kanasa doktora gidiyorlar diyenler var. E gitsin ne olacak ki diyenler olacaktır. Aslında sıkıntı neden bedava binerler durumu değil. Bindikleri saat aralığında toplu ulaşım araçlarında yaşanan yoğunluk. 

Birçok kişi özellikle büyük şehirlerde işe gidiş ve geliş zamanlarında yoğunluğa maruz kalıyor. Yaşanan yorgunluk ve sıkışıklığın arasında yaşlılara yer vermeleri gibi bir nezaket kuralıyla da karşılaşıyorlar. Gerçekten ciddi bir sağlık sorunu yaşayan yaşlılara kimsenin diyeceği bir söz olmayacaktır tabii ki. Lakin yoğun saatlerde sadece bir durak gitmek için bile toplu ulaşımı kullanan yaşlılar olduğu gibi insanlar iş ve okul telaşındayken gezmek için kalabalığın oluşmasına neden olan bir kitle de var. 65 yaş ve üstüne toplu ulaşım neden ücretli değil diyenlerin argümanlarının başında bu durum geliyor.

Diğer bir önemli nokta ise bu tip bir pozitif ayrımcılık neden sadece belli yaş üzerindekilere var? Yaşlıların ülkeye hizmet verdikleri doğru ancak farklı yönlerden (emeklilik maaşı v.b.) bunun karşılığını da alıyorlar. Çoğu kişinin de o yaşa kadar belirli bir birikimi oluşmuş oluyor. Sözün özü cebinde parası olabiliyor ve başka kişilere muhtaç değiller ekseriyetle.

Peki tamamen ailesine bağımlı öğrenciler için neden böyle bir pozitif ayrımcılık uygulanmıyor. Öğrenciler tüm ücretlerde indirimli fırsatlardan yararlanabiliyorlar evet ama okula gitmeleri onlar için bir tercih değil zorunluluk. 

Sonuçta mesele dezavantajları gidermekse öğrenciler de 65 yaş ve üzeri gibi bu haktan ücretsiz olarak yararlanmalıdır. Eğer ekonomi bunu kaldıracak durumda değilse 65 yaş ve üzerine de ücretsiz değil indirimli kart fırsatı tanınmalıdır.

Diğer bir ajitasyonla aktarılan söylem ise Avrupalı yaşlılar dünyayı geziyor, bizdekilere ise otobüse ücretsiz binmeleri çok görülüyor şeklinde.

Böyle bir acındırma yapılıyorsa benzer kıyaslamalar toplumdaki diğer gruplar için de yapılmalıdır. Avrupa’da bir öğrenci okuldan arta kalan zamanında birkaç haftalık bir çalışma ile piyasadaki en son model telefonu alabilirken; Türkiye’de bir genç aynı model cihaza yıl boyunca çalışsa bile ulaşma şansı yok. Hatta tam zamanlı bir kişi bile öyle bir para ayıramaz.

Tam zamanlı çalışan derken o gruba da değinelim. Ortalama bir işte çalışan kişinin şu anki ekonomik durumda kendisine bir araç alması onlarca yılı bulurken, eşdeğer bir işte çalışan Avrupalı için bu süre sadece aylarla sınırlı.

Sonuç olarak kıyaslamaların eşitlik gözeterek yapılması oldukça önemlidir. Ekonomik durumu hiç elvermeyen yaşlı kitle muhakkak vardır fakat maddi durumu iyi olup da bedava verilmiş kartım var diyerek toplu ulaşımda yoğunluğa ulaşan saatlerde ekstra kalabalık yaratmak; çalışan ve öğrenci kitlesine yapılan bir saygısızlık olacaktır. 

Gerekli değerlendirmeler yapılarak ve ihtiyaç sahipleri harici tutularak yapılacak düzenleme bir nebze de olsa toplu ulaşımdaki yoğunluğu azaltacak konforda artış sağlayacaktır.