Muhalif- Özel – Ankara
CHP, Hakimler ve Savcılar Yüksek Kurulu (HSK)’na 15 üyenin belirlendiği Anayasa ve Adalet Karma Komisyon Raporuna muhalefet şerhi düştü. CHP’nin 11 Komisyon üyesi imzasının yer aldığı şerhte, Karma Komisyonda yapılan seçimlerle ilgili, “Yedi Yerine Beş Üye Seçimi Anayasaya Aykırıdır. Oylama Usulü Anayasaya Aykırı Şekilde Uygulanmıştır. Anayasa’da Yer Almayan Üçüncü Tur Oylama İcat Edilmiştir” denildi. CHP’nin, Karma Komisyon Üyeleri, Bülent Tezcan, Süleyman Bülbül, Zeynel Emre, Sevda Erdan Kılıç, Barış Bektaş, Umut Akdoğan, Turan Taşkın Özer, İsmail Atakan Ünver, İnan Akgün Alp, Gizem Özcan, Cumhur Uzun’un imzalarının yer aldığı muhalefet şerhi şöyle:
TBMM KARMA KOMİSYON BAŞKANLIĞINA
21.01.2017 tarihli ve 6771 sayılı Anayasa Değişikliği Hakkında Kanun’un 14’üncü maddesiyle 1982 Anayasası’nın 159’uncu maddesinde değişiklik yapılmış ve Hakimler ve Savcılar Kurulu (HSK) üyelerinin seçim usulü yeniden belirlenmiştir. Anayasanın 159.maddesi uyarınca on üç üyeden oluşacak HSK’nın yedi üyesi Türkiye Büyük Millet Meclisi (TBMM) tarafından dört üyesi Cumhurbaşkanı tarafından seçilir. Adalet bakanı ve müsteşarı da Kurulun üyesidir. Yani on üç kişilik kurulun fiilen altı üyesi Cumhurbaşkanı tarafından atanmaktadır. TBMM ise yedi üyeyi; üçü Yargıtay, biri Danıştay, üçü de nitelikleri kanunda belirtilen yükseköğretim kurumlarının hukuk dallarında görev yapan öğretim üyeleri ile avukatlar arasından olmak üzere seçer. Üyelerin görev süresi dört yıldır.
Anayasa ve Adalet Komisyonundan oluşan Karma Komisyon 22 Nisan 2025 tarihinde HSK’ya seçilecek beş üyelik için adayları belirleme gündemiyle toplanmış, alt komisyon oluşturulmuş, alt komisyon çalışmasının ardından 06 Mayıs 2025 tarihinde seçim gündemiyle toplanmıştır.
YEDİ YERİNE BEŞ ÜYE SEÇİMİ ANAYASAYA AYKIRIDIR
Öncelikle 22 Nisan tarihli toplantıda da açıkça ifade ettiğimiz üzere TBMM beş değil yedi üye seçmeli, komisyon da adayları buna göre belirlemelidir. Mevcut iki üyenin görev süresinin dolmadığı gerekçesiyle beş üye için seçim yapılması Anayasanın 159.maddesine aykırıdır.
Anayasanın düzenlemesine göre HSK kurul olarak çalışır. Bu nedenle seçiminin de 4 yıllık dönemlerde kurul halinde yapılması gerekmektedir. Her ne kadar Anayasada ve 6087 sayılı Hakimler ve Savcılar Kurulu Kanununda boşalan üyenin yerine seçilenin kalan süreyi tamamlayacağına ilişkin bir hüküm yoksa da kurumun niteliği, kurul halinde çalışması esası gereği böyle olması gerekir. Yani ara dönemde seçilenler kalan süreyi tamamlarlar. Her dört yılda bir kurulun tamamı yenilenir. Aksi düşünce atama seçme yetkisi olan Cumhurbaşkanı ve TBMM’ye kendi dönemini aşacak şekilde Kurul oluşturma imkânı tanır. Atama/seçme yetkisine sahip organ görev döneminin sonuna yaklaştığında üyeleri istifa ettirip tekrar dört yıl için atama/seçme olanağı yakalar ki bu anayasada olmayan bir yetkinin kullanımı sonucunu doğurur.
Komisyondaki yedi üye belirlemek üzere çalışma yapılmasına ilişkin itirazımız kabul edilmemiştir.
OYLAMA USULÜ ANAYASAYA AYKIRI ŞEKİLDE UYGULANMIŞTIR
Anayasanın 159.maddesi TBMM Karma Komisyon ve Genel Kurulda seçimin nasıl yapılacağını, oylama usulünü düzenlemiştir. Komisyondaki seçime ilişkin bölüm şöyledir:
‘‘Komisyon her bir üyelik için üç adayı, üye tamsayısının üçte iki çoğunluğuyla belirler. Birinci oylamada aday belirleme işleminin sonuçlandırılamaması halinde ikinci oylamada üye tamsayısının beşte üç çoğunluğu aranır. Bu oylamada da aday belirlenemediği takdirde, her bir üyelik için en çok oyu alan iki aday arasında ad çekme usulü ile aday belirleme işlemi tamamlanır. Türkiye Büyük Millet Meclisi, Komisyon tarafından belirlenen adaylar arasından, her bir üye için ayrı ayrı gizli oyla seçim yapar. Birinci oylamada üye tamsayısının üçte iki çoğunluğu; bu oylamada seçimin sonuçlandırılamaması halinde, ikinci oylamada üye tamsayısının beşte üç çoğunluğu aranır. İkinci oylamada da üye seçilemediği takdirde en çok oyu alan iki aday arasında ad çekme usulü ile üye seçimi tamamlanır.’’
Anayasa bu hükmü ile Hakimler ve Savcılar Kurulu üyelerinin azami mutabakat ile seçilmesini sağlamayı amaçlamıştır. Nitelikli çoğunluğu zorlamak, salt çoğunluk veya basit çoğunlukla seçimi önlemek için son noktada kura usulünü koymuştur. İfa edeceği görevi itibariyle HSK’nın tarafsızlığı korunmalıdır. Bu koruma, üyelerin bağımsız kişilerden oluşmasıyla mümkündür. Bunu sağlamanın yolu ise seçim usulünde benimsenecek yöntemin, çoğulcu demokrasinin meşruiyeti temelinde uzlaşmaya dayalı olmasıdır. Bu uzlaşma ise her bir adayın ayrı ayrı oylanmasıyla mümkündür. Zira Anayasa’nın sözünde geçen ‘‘her bir üyelik için’’ ibaresi bu hususu vurgulamaktadır.
O halde gündem itibariyle HSK’nin beş üyesi için Genel Kurul’a gösterilecek olan on beş aday ayrı ayrı (tekil) oylanmalıdır. Söz gelimi Yargıtay’dan gösterilecek bir statüye önerilecek olan ve Komisyonca seçilecek her üç aday için ayrı ayrı oylama yapılmalıdır. Şöyle ki Yargıtay’a seçilecek bir üyeliğe önerilecek ilk aday için birinci oylamada üçte iki çoğunluk, ikinci oylamada beşte üç çoğunluk aranacak, sağlanamadığında en çok oy alan iki aday arasından ad çekme yoluna gidilecektir. Bu ilk aday belirlendikten sonra başvuru listesinden ismi çıkarılmalıdır. Kalan isimler üzerinden ikinci adaylık için aynı işlem tekrarlanmalı ve ikinci aday belirlenmelidir. İkinci aday belirlendikten sonra başvuru listesinden ismi çıkarılmalıdır. Kalan isimler üzerinden üçüncü adaylık için aynı işlem tekrarlanmalı ve üçüncü aday belirlenmelidir. Böylece Yargıtay’dan gösterilecek bir statüye önerilecek olan ve Komisyonca seçilecek üç aday belirlenmiş olacaktır. Aynı usul diğer adaylıkların (üyeliklerin) her biri bakımından arka arkaya aynı şekilde uygulanmalıdır. Anayasa’nın 159’uncu maddesinde aranan azami mutabakat ve nitelikli çoğunluğu sağlamanın tek yolu budur.
Oylamaya geçilmeden önce Komisyonun oylama usulünü bu şekilde açıklığa kavuşturmasına ilişkin talebimiz reddedilmiştir.
Önceki uygulamalar emsal gösterilerek her bir üyelik için üçlü oy kullanma yöntemi tercih edilmiştir. Öncelikle, sui misal emsal olmaz. Diğer taraftan bu konuda yerleşmiş bir uygulamadan bahsedilebilmesi de mümkün değildir. Bugüne kadar komisyonda kura usulüne kadar gidecek bir oy bölünmesi yaşanmamış, önceki uygulamalarda hep nitelikli çoğunluk sağlanmıştır. Üçlü oylama Anayasanın öngördüğü uzlaşma ve nitelikli çoğunluktan uzaklaştırma yöntemidir. Salt çoğunluk hatta basit çoğunluklarla seçim yapabilme aritmetiği arayışıdır.
Bu nedenle uygulanan oylama yöntemi Anayasaya aykırıdır.
ANAYASADA YER ALMAYAN ÜÇÜNCÜ TUR OYLAMA İCAT EDİLMİŞTİR
Diğer taraftan yine Anayasaya aykırı şekilde üçüncü ve devamı oylamalar icat edilmiştir. Yargıtay’dan seçilecek bir (ilk) üyelik için yapılan 3 aday belirleme seçiminde üçlü oy kullandırılmış; birinci oylamada hiç kimse üçte iki oranına ulaşamamış, ikinci turada ise iki aday beşte üç oy oranını yakalayıp seçilmiştir. Anayasa iki oylamadan fazla bir oylama ön görmemiştir. Üçüncü ve devamı oylamalara ilişkin bir hüküm yoktur. Tersine her seçim için iki tur ön görmüş, iki turda nitelikli çoğunluk sağlanamazsa ikinci turda en çok oy alanlar arasından kura çekimini şart koşmuştur. İkinci turda Fuzuli Aydoğdu 34, Ömer Faruk Aydıner 33 oy alarak seçilmişlerdir. İki tur tamamlanmış, artık Anayasa gereği yapılacak yeni bir tur kalmamıştır. Burada yapılması gereken, üçüncü adayın belirlenmesi için 31 oy alan Mustafa Yapıcı ile 14 oy alan Lütfi Aksoy arasında kura çekilmesiydi. Bunun yerine yeni turlar icat edilerek üçüncü ve devamı turlara gidilmiştir. Bu da anayasaya açıkça aykırıdır.
Açıklanan nedenlerle Karma Komisyonun işlemlerine ve kararına muhalefet ettiğimizi beyan ederiz.
