Yapay zekâ teknolojileri son yıllarda hızla gelişse de, insan beyninin öğrenilen bilgileri farklı görevler arasında aktarma yeteneği hâlâ bilgisayarların önünde yer alıyor. Nature dergisinde yayımlanan yeni bir araştırma, bu farkın arkasındaki temel biyolojik mekanizmayı ortaya koydu.
“Bilişsel Lego parçaları” modeli
Princeton Üniversitesi öncülüğünde yürütülen çalışmada, insan beyninin esnek yapısı “bilişsel Lego parçaları” benzetmesiyle tanımlandı. Araştırmaya göre beyin, öğrendiği temel bilişsel bileşenleri farklı görevlerde yeniden düzenleyerek kullanabiliyor.
Bu sayede daha önce öğrenilmiş bilgiler, tamamen yeni ve beklenmedik problemlerin çözümünde etkili biçimde devreye sokulabiliyor.
Deneyler insan yerine maymunlarla yapıldı
Çalışmada doğrudan insanlar üzerinde deney yapılmadı. Bunun yerine beyin yapısı ve işleyişi insana oldukça benzeyen rhesus makakları kullanıldı. Maymunlardan, ekrandaki şekil ve renkleri ayırt etmeleri ve yanıtlarını belirli yönlere bakarak vermeleri istendi.
Deney sürecinde yapılan beyin taramaları, aynı nöron gruplarının farklı görevlerde farklı biçimlerde devreye girdiğini ortaya koydu. Bu durum, beynin sabit değil, yeniden yapılandırılabilir bir sistem gibi çalıştığını gösterdi.
Prefrontal korteks kritik rol oynuyor
Araştırmacılar, bu bilişsel Lego bloklarının özellikle planlama, karar verme ve problem çözmeden sorumlu olan prefrontal korteks bölgesinde yoğunlaştığını belirledi.
Ayrıca ihtiyaç duyulmayan bilişsel blokların geçici olarak “sessize alındığı” ve beynin böylece mevcut göreve daha iyi odaklanabildiği tespit edildi.
Yapay zekâ neden geride kalıyor?
Çalışmanın yazarlarından sinirbilimci Tim Buschman, günümüzün en gelişmiş yapay zekâ modellerinin tek bir görevde insan seviyesinde, hatta insanüstü performans gösterebildiğini ancak çok sayıda farklı görevi öğrenip uygulamakta zorlandığını vurguladı.
Bunun temel nedenlerinden biri, yapay zekâ sistemlerinde görülen ve “felaket unutma” olarak adlandırılan sorun. Yapay zekâ, yeni bir görev öğrendiğinde daha önce edindiği bilgileri kısmen ya da tamamen kaybedebiliyor.
İnsan zekâsını güçlü kılan fark
Araştırmanın sonuç bölümünde, beynin bilgiyi görevler arasında yeniden kullanabilme yeteneğinin, çevresel değişimlere hızlı uyum sağlamayı mümkün kıldığı vurgulandı.
Bu esnek yapı sayesinde insan zekâsı, beklenmedik durumlar karşısında hâlâ yapay zekâya kıyasla daha dayanıklı ve uyumlu bir performans sergiliyor.
