İran sineması ve tiyatrosunun en önemli isimlerinden biri olarak kabul edilen Behram Beyzai, ABD’de 87 yaşında hayatını kaybetti.
İran gazetelerinin manşetlerinde yer alan vefat haberinin ardından Beyzai için övgü dolu mesajlar paylaşıldı. İran’ın son şahı Muhammed Rıza Pehlevi’nin sürgündeki oğlu Prens Rıza Pehlevi, "Ülkemizin sanat ve kültürü için büyük bir kayıp” ifadelerini kullandı.
1980’lerde İslam Cumhuriyeti tarafından filmleri yasaklanan Beyzai için, mevcut yönetimden bazı üst düzey isimler de taziye mesajları yayımladı.
Bugünün önde gelen İranlı yönetmenleri, Beyzai’nin kendileri üzerindeki etkisini dile getirdi. Bu yıl Cannes Film Festivali’nde Altın Palmiye kazanan yönetmen Cafer Panahi, Beyzai’nin kendilerine “unutuluşa karşı nasıl ayakta durulacağını öğrettiğini” söyledi.
PERS KÜLTÜRÜNDEN İLHAM ALAN SANAT HAYATI
Beyzai, eserlerinde doğrudan siyasi mesajlardan kaçındığını vurgulasa da, oyunlarında ve filmlerinde sıklıkla tarihsel ve mitolojik karakterleri baskıcı dini ve siyasi yapılarla karşı karşıya getiriyordu.
Ünlü şairlerden oluşan bir aileden gelen Beyzai, çocukluğundan itibaren Pers kültürünün gelenekleriyle yetişti. İlk olarak tiyatro yazarlığıyla ün kazandı, eserlerinde Pers efsanelerini ve ritüellerini sıkça kullandı.
Sinemaya olan tutkusunu 1970’lerde filmlere taşıdı ve İran Yeni Dalgası’nın öncü isimlerinden biri haline geldi.
En verimli dönemi, Şah rejimi ile onu deviren İslamcı yönetim arasındaki çalkantılı yıllara denk geldi. Her iki dönemde de eserleri, olası “örtük muhalefet” şüphesiyle yakından incelendi.
İran İslam Devrimi’nden birkaç yıl sonra çektiği "Beşu, Küçük Yabancı" birçok eleştirmen tarafından Beyzai’nin başyapıtı olarak kabul ediliyor. İran-Irak Savaşı’ndan kaçan küçük bir çocuğun hikayesini anlatan film, İran’da yasaklandı ancak yıllar sonra eleştirmenler tarafından tüm zamanların en iyi İran filmi seçildi.
Film, bu yıl Venedik Film Festivali’nde restore edilmiş haliyle gösterildi ve klasikler bölümünde ödül kazandı.
Beyzai, 2010 yılında İran’dan ayrılarak ABD’ye yerleşti ve burada İran kültürü üzerine dersler verdi. Eşi, oyuncu Mozhdeh Shamsai, Beyzai’nin İran’dan uzak yaşamasına rağmen ülkesine duyduğu özlemin hiç dinmediğini, “İran” kelimesini duymanın bile gözlerini yaşarttığını söylemişti.
