Medya saldırı altında! Üç ayda 48 gazeteci saldırıya uğradı

Gazetecilere saldırıların tehlikeli boyuta ulaştığını ortaya koyan rapora göre 2021’in ilk dokuz ayında saldırıya uğrayan gazeteci sayısı 103’e tırmandı.

Basının demokratik işlevlerini yerine getirmesinin önündeki engeller artıyor. Yargılamalar, tehditler, hedef göstermeler ve saldırılar gazetecileri görev yapamaz hale getiriyor.

Gazeteciler Cemiyeti’nin AB desteğiyle yürüttüğü Demokrasi için Medya, Medya için Demokrasi (M4D) Projesi Türkiye’de basın özgürlüğünün nabzını tutmaya devam ediyor. Üç aylık dönemler halinde incelenen verilerle oluşturulan Medya İzleme Raporu’nun Temmuz-Ağustos- Eylül dönemi çalışması yayımlandı. 

Üç ayda 48 gazeteci saldırıya uğradı, 2021'de 103 gazeteci şiddete maruz kaldı

Temmuz, Ağustos ve Eylül aylarında gazeteciler silahlı, bıçaklı ve yumruklu saldırılara uğradı. En az 48 gazeteci meslekleri nedeniyle çeşitli kesimlerin saldırılarına maruz kaldı. İstanbul, Ankara, Diyarbakır, Konya, Zonguldak, Aydın, Sivas, Karaman, Nazilli, Batman, Mersin ve Marmaris’ten gazetecilere saldırı ve ölüm tehditleri raporlandı. 

Kutuplaşma gazetecilerin can güvenliğini tehdit eder hale geldi. Siyasilerin, resmi görevlilerin, yerel güç sahiplerinin gazetecilere yönelik hedef gösteren söylemleri pek çok yerde sokak saldırılarına dönüştü. Yurt genelinde yaygınlaşan saldırılar raporda tek tek ele alındı. Buna göre 2021’in ilk dokuz ayında en az 103 gazeteci saldırıya uğradı. 

Adliye önünde ruhsatsız silahıyla gazetecilere ateş eden saldırganın, “iyi halden” serbest bırakılması  gibi örneklerle gazetecilere karşı suçlarda cezasızlık sürdürülüyor. Saldırganların yakalanamaması ya da ceza almadan sokağa salıverilmeleri şiddete cesaret veriyor. Herhangi bir gazetecinin herhangi bir nedenle şiddete uğraması sıradanlaşıyor.

Üç ayda 15 gazeteci gözaltına alındı

Temmuz, Ağustos ve Eylül aylarında en az 15 gazeteci gözaltına alındı. Temmuz ayında, 49 gazeteci yargılandı. Bir gazeteciye 11 ay 20 gün hapis cezası verildi. Bir gazeteci hakkında soruşturma başlatıldı. Cumhuriyet gazetesine 1 milyon TL tazminat istemiyle dava açıldı. 

Ağustos ayında sekiz gazeteci hakkında soruşturma başlatıldı. Dört gazeteciye dava açıldı, iki gazeteciye hapis cezası verildi. Eylül ayında 49 gazeteci yargılandı. Üç dava karara bağlandı, altı gazeteciye hapis cezaları verildi. Dört gazeteci hakkında yeni davalar açıldı. Altı gazeteci haklarında başlatılan soruşturmalar için ifadeye çağrıldı. Üç gazeteye 100’er bin TL’lik tazminat davaları açıldı. Bir gazeteci hakaret suçundan cezaevine girdi.

RTÜK'ten ceza yağmuru

2021’in ilk altı ayında Halk TV, Tele 1, KRT ve Fox TV’ye 22 ceza veren Radyo Televizyon Üst Kurulu (RTÜK) Temmuz, Ağustos ve Eylül aylarında para cezalarını arttırdı. Üç ayda Tele 1’e 10 kez, Halk TV’ye biri üç kez program durdurma ve aylık gelirinin yüzde 3’ü kadar para cezası olmak üzere 7 kez, KRT’ye beş kez ceza kesildi. Fox TV’ye çoğu haberler nedeniyle olmak üzere dört kez ceza veren RTÜK, belediye başkanının sözleri nedeniyle TR35 TV’ye de ceza kesti. Habertürk TV’ye, Show TV’ye, Bloomberg TV’ye ve TV 100’e de para cezaları verildi. 

Dezenformasyonla mücadele gerekçesiyle sansür hazırlığı sürüyor

Türkiye siyasetindeki artan kutuplaşma önceki çeyreklerde olduğu gibi yılın üçüncü çeyreğinde göçmen sayısındaki artış, medyada yabancı fon kaynakları tartışması, orman yangınları, üniversite öğrencilerinin barınma sorunu ve hükümetin hazırladığı yeni internet yasası üzerinde belirginleşti. Partizan medya, politikacılar, sosyal medyadaki profesyonel troller ve sahte hesap/bot ağları aynı konu üzerine, aynı cümlelerle ve aynı hedefi karşılarına alarak zarar verme amaçlı manipülatif mesajlar iletti. M4D Raporu, tüm bu gelişmeleri derleyerek demokratik muhalefeti hedef alan dezenformasyon kampanyalarına ışık tuttu.

İktidara yönelik eleştirilere “yalan terörü” ifadesiyle karşılık verilmesi yeni değil. Ancak bu ifadenin yeni internet ve sosyal medya teklifi ile yasal zemine kavuşarak siyasi söylem olmanın ötesinde bir suç duyurusu halini alması basın ve ifade özgürlüğü önündeki en güncel ve büyük tehlike olarak belirdi. Dezenformasyonla mücadele gerekçesiyle hazırlanan yasa teklifi içereceği tanımlamalar ve cezalar konusundaki belirsizlik nedeniyle planlandığı tarihte Meclis’e sunulamadı. M4D Raporu yasa hazırlığıyla ilgili gelişmeleri derledi. 

Yazılı basında kan kaybı sürüyor, tirajlar eriyor

M4D Projesi medya takip şirketleriyle iş birliği yaparak güncel tiraj verilerini derledi. Yıl bazında yüzde 21’i aşan tiraj kaybı raporlandı. Son altı yılda Türkiye’de gazetelerin tirajı yüzde 50 düzeyinde eridi. Yazılı basındaki kan kaybı TÜİK ve BİK istatistiklerine de yansıdı. Basılan gazete ve dergi sayısı ile toplam tiraj 2013’ten bu yana istikrarlı biçimde azaldı ve son 20 yılın en düşük seviyesine geriledi. Tüm gazetelerin yıllık toplam tirajı ilk kez 1 milyar adetin altına indi. Temmuz, Ağustos, Eylül aylarında yaygın gazetelerin ortalama günlük tirajı önceki üç aya kıyasla 43 bin azalarak 1 milyon 753 bine geriledi.

Basın özgürlüğü için ortak mücadele

Gazeteciler Cemiyeti M4D Projesi 3. Çeyrek Medya İzleme Raporu’nda uluslararası kuruluşlar, Türkiye ve dünyadan gazeteci örgütleri ile sosyal medya şirketleri tarafından hazırlanan internet, ifade ve basın özgürlüğü raporları bir araya getirildi. Türkiye’de gazeteciliğin tüm sorunlarına kapsamlı bir bakış ortaya koyan M4D raporunda basın meslek örgütleri ve hak savunucuları için analizlere ve önerilere yer verildi.