Avustralya, 16 yaşından küçüklerin sosyal medya kullanımını tamamen yasaklayan dünyadaki ilk ülke oldu. Facebook, Instagram, TikTok, Snapchat, YouTube, Reddit, X ve Twitch gibi platformlar, çarşamba gününden itibaren 16 yaş altındaki tüm hesapları kapatmakla yükümlü. Uymayan şirketler 49,5 milyon Avustralya dolarına (32,9 milyon dolar) kadar para cezasıyla karşı karşıya kalacak.
Başbakan Anthony Albanese, yasağın yürürlüğe girdiği gün Sydney’de düzenlenen etkinlikte “Bugün Avustralyalı aileler büyük teknoloji şirketlerine karşı güçlerini geri alıyor” dedi. Albanese, düzenlemenin mükemmel işlemesinin zaman alacağını kabul ederken, bunun “çocukların çocuk olarak kalmasını” sağlayacağını vurguladı.
Ancak uygulamanın ilk saatlerinde, ebeveynler sosyal medya hesaplarına erişemeyen çocukların şaşkınlık ve öfke yaşadığını bildirdi. Bazı çocukların yüzlerine sakal çizerek yaş tahminleme teknolojilerini kandırmaya çalıştığı bile görüldü. İletişim Bakanı Anika Wells, bu geçici kaçışların platformlar tarafından kısa sürede tespit edileceğini söyledi; TikTok’ta şimdiden 200 binden fazla hesap kapatılmış durumda.
Yasayı uygulamakla yükümlü eSafety Komiseri Julie Inman Grant, platformların gerekli teknolojilere zaten sahip olduğunu belirterek, “Noel’den önce kamuoyuna ilk sonuçları açıklayacağız” dedi.
Uygulamayı destekleyen aileler arasında çocuğunu çevrimiçi şantaj ve istismar sonucu kaybeden ebeveynler de yer aldı. 12 yaşındaki Flossie Brodribb ise yasağa destek veren çocuk aktivistler arasında: “Bu yasak cesur bir adım. Bizim daha sağlıklı, daha güvenli büyümemize yardım edecek” dedi.
Dünyada tablo: Yaş sınırları yükseliyor, düzenlemeler sıkılaşıyor
Avustralya’nın attığı adım dünya çapında yakından takip ediliyor. Birçok ülke, sosyal medya kullanımına ilişkin yaş sınırlarını yükseltme ya da daha sıkı doğrulama şartları getirme hazırlığında.
İngiltere: 2023’te yürürlüğe giren Online Safety Act, platformlara çocukları zararlı içerikten koruma sorumluluğu getiriyor. Kesin bir alt yaş sınırı yok ancak kısıtlama baskısı artıyor.
Danimarka: Kasım ayında sosyal medyanın 15 yaşın altındaki tüm çocuklara yasaklanması planını açıkladı. Ebeveynlerin 13 yaş ve üstüne sınırlı izin verebilmesi öngörülüyor.
Malezya: 2026’dan itibaren 16 yaş altına yasak getirileceğini duyurdu.
Fransa: 2023 yasası, 15 yaş altı hesaplar için ebeveyn onayı zorunluluğu getiriyor ancak uygulamada teknik zorluklar var.
Almanya: 13–16 yaş arasındakiler yalnızca ebeveyn izniyle sosyal medya kullanabiliyor.
İtalya: 14 yaş altına ebeveyn izni zorunlu.
Çin: Küçükler için “minor mode” ile yaşa göre ekran süresi kısıtlamaları uygulanıyor.
Norveç: Sosyal medya kullanımının alt yaş sınırının 13’ten 15’e çıkarılması önerildi; ayrıca mutlak bir 15 yaş sınırı planlanıyor.
ABD: Federal düzenleme 13 yaş altındaki veri toplamayı sınırlıyor. Birçok eyalet daha sıkı yaş doğrulaması getirmek istese de ifade özgürlüğü gerekçesiyle yasal itirazlarla karşılaşıyor.
AB: Avrupa Parlamentosu kasım ayında sosyal medya için asgari yaş sınırının 16’ya çıkarılmasını öneren bir tavsiye kararı aldı. Bu karar bağlayıcı değil ancak birlik içinde yeni düzenlemelerin kapısını aralıyor.
Küresel bir dönüşümün başlangıcı mı?
Bilim dünyasındaki geniş mutabakata göre sosyal medya, özellikle 13–16 yaş arası gençlerde ruh sağlığı sorunlarını, bağımlılık davranışlarını ve çevrimiçi istismarı artırıyor. Avustralya’nın attığı bu sert adım, diğer ülkelerde politika değişimlerini hızlandırabilir.
Avustralya Başbakanı Albanese’nin sözleri bu beklentiyi yansıtıyor:
“Dünya bizi izliyor. Eğer Avustralya yaptıysa, diğerleri neden yapamasın?”
