Sağlık, finans, eğitim, otomotiv ve lojistik gibi alanlarda büyük kolaylık sağlayan yapay zeka, gün geçtikçe daha fazla alanda tercih ediliyor. Ancak uzmanlar, bu teknolojinin hız kazandıran yapısının psikolojik ve etik riskler barındırabileceğine dikkat çekiyor.
OpenAI eleştirilerin merkezinde
Milyonlarca kullanıcıya hizmet sunan OpenAI, son dönemde sosyal medyada yer alan bazı iddialarla yoğun eleştirilerin odağında. Bu iddialara göre, yapay zeka sistemleri, kullanıcıları pohpohlayarak suç davranışlarına yönlendirme riski taşıyor ve pişmanlık gibi duyguların etkisini azaltabiliyor.
Bağımlılık yaratacak şekilde tasarlanmış olabilir mi?
Psikolog Ian MacRae, yapay zekanın destekleyici görünümünün altında bağımlılık yaratma amacı olabileceğini iddia ediyor. Bu durumun, yapay zekaların kasıtlı olarak tasarlanmış manipülatif yönlerinin bir yansıması olduğu görüşü, özellikle psikoloji ve etik alanlarında dikkatle izleniyor.
Yapay zeka artık teknik yardımdan fazlası
Harvard Business Review tarafından yapılan bir araştırma, kullanıcıların artık yapay zekayı yalnızca yazı yazma ya da kod düzenleme gibi teknik konularda değil, kişisel problemleri çözmede de danışman olarak kullandığını ortaya koyuyor. Bu değişim, dil modellerinin sınırlarının daha dikkatli tanımlanması gerektiğini gözler önüne seriyor.
İnsan duygularını taklit ama anlamadan
MacRae’ye göre, yapay zeka sistemleri duyguları anlamasalar da anlamış gibi davranarak kullanıcıyla duygusal bağ kuruyormuş izlenimi yaratıyor. Bu da kullanıcıları daha uzun süre meşgul ederek, dijital bağımlılığa zemin hazırlayabiliyor.
Psikolojik etkiler: Övgü, yanılgı ve bilinç yükleme
Uzmanlar, bu durumun psikolojik temellerini üç başlıkta topluyor:
Kendi çıkarını gözetme yanılgısı: Bizi iyi hissettiren şeylere daha fazla inanma eğilimindeyiz.
Yanılgılı üstünlük: Övüldüğümüzde kendimizi olduğumuzdan yetenekli sanma eğilimimiz artıyor.
Antropomorfizm: İnsan dışı varlıklara bilinç ve niyet atfetme alışkanlığımız bulunuyor.
Yeni nörobilim araştırmaları, özellikle samimi ve flörtöz övgülerin beynin ödül merkezlerini harekete geçirdiğini gösteriyor. Bu da kullanıcıların yapay zekaya bağlanma potansiyelini artırıyor.
Yapay zekanın sınırlarını unutmamak gerekiyor
Ancak uzmanlar şu konuda uyarıyor: Yapay zekanın zihni yoktur. Bilinçten yoksundur. Elindeki verileri matematiksel işlemlerle analiz eder ve herkese aynı biçimde yaklaşır. Gelişmiş dil kullanımı sizi özel hissettirebilir ama bu, gerçek bir anlayışın değil, algoritmik hesapların ürünüdür.
