Gözyaşı, terleme ve yanma hissi vücudun baharatlı yiyecekleri hızla dışarı atma tepkisidir. Ancak bazı insanlar bu hislerden keyif alır. Bunun nedeni damak tadı değil, kapsaisin adlı kimyasaldır. Bu madde, memelilerin bitki tohumlarını çiğnemesini engellemek için evrimleşmiş tahriş edici bir bileşiktir.
Kapsaisin, dil ve boğazdaki reseptörlerle doğrudan sinir sistemine etki eder. UCL’den (University College London) uzman doçent Liam Browne, bu durumu “tahriş edici maddeleri hızla temizlememiz gereken bir sistemin alarmı” olarak tanımlıyor. Vücut, göz yaşarması ve terleme gibi tepkilerle kendini korumaya çalışır.
Acı reseptörleri nasıl çalışır?
Kapsaisin, TRPV1 reseptörlerini uyararak vücudun tehlike algısını tetikler. Bu reseptör, 42°C üzerindeki sıcaklıkları ve karabiberdeki piperin gibi maddeleri de algılar. Wasabi, hardal ve turp gibi yiyecekler farklı reseptörleri (TRPA1, TRPM8) aktive eder. Bazı bitkilerdeki bileşikler ise kapsaisinden bin kat daha güçlü olabilir.
Acıya rağmen neden hoşlanıyoruz?
İnsanlar binlerce yıldır acı biber tüketiyor. İlk örnekler MÖ 7000 civarında Orta Amerika’da görülmüştür. Günümüzde küresel acı sos pazarı milyarlarca dolarlık bir sektöre dönüşmüştür. Bu popülerliğin ardında, beynin acı hissini zamanla kontrol edilebilir ve güvenli olarak yeniden çerçevelemesi yatıyor.
Browne’a göre, acı yiyeceklere tekrar maruz kalmak beyni “bu his güvenli” şeklinde eğitir. Böylece, başlangıçta rahatsız edici olan acı zamanla ödüllendirici hale gelir. Bu süreçte vücut endorfin salgılayarak haz duygusu yaratır.
Acı yemeyi sevmek bir çeşit ‘iyi huylu mazoşizm’
Uzmanlara göre, baharatlı yemek yemek tıpkı korku filmi izlemek veya hız trenine binmek gibidir. Beyin, kontrol altındaki tehlike hissinden keyif alır. Bu durum “iyi huylu mazoşizm” olarak adlandırılır. Acıya katlanmak, sosyal olarak da paylaşılabilen bir deneyimdir.
Acı hissini azaltmanın yolları
Acıdan kurtulmak için su içmek işe yaramaz çünkü kapsaisin yağda çözünen bir maddedir. Süt ve yoğurt ise kapsaisini bağlayarak etkisini azaltır. Naneli dondurma hem yağ ve protein içerdiği hem de serinlik hissi yarattığı için en etkili çözümlerden biridir.
Acı bir zevke dönüşüyor
Acı yiyecekler ilk başta rahatsız edici görünse de, tekrar eden deneyimler sayesinde beyin bu hissi güvenli olarak algılar. Zamanla acı yemek, hem fiziksel bir dayanıklılık hem de duygusal bir tatmin kaynağına dönüşür.
*Makale TheGuardian'dan alınıp tarafımızca Türkçe'ye çevrilmiştir.
