Kırklareli Adının Tarihsel Evrimi
Kırklareli, tarih boyunca Trak yerleşimlerinden Bizans’a, Osmanlı’dan Cumhuriyet dönemine kadar pek çok kültürel ve dilsel dönüşüm yaşamış bir şehirdir. Şehrin adı da bu uzun geçmişin izlerini taşır ve bugün kullandığımız “Kırklareli” formu, yaklaşık bin yılı aşkın bir dilsel evrimin sonucudur.
Antik Dönem: Traklar ve Erken Yerleşimler
En eski dönemlerde bölgenin adı kesin olmamakla birlikte bazı kaynaklar Olonos veya Orestias gibi yerleşim adlarının Trakça ve erken Yunan etkileriyle ilişkili olabileceğini belirtir. Bu döneme ait adlandırmaların doğruluğu tam olarak kanıtlanmamış olsa da Trak kültürünün bölgede güçlü bir iz bıraktığı bilinir.
| Dönem | Bölgenin Adı | Köken ve Anlamı |
|---|---|---|
| I. Traklar/Antik Dönem | Olonos / Orestias | Bu dönemdeki isimler konusunda kesin bir bilgi olmamakla birlikte, bölgedeki Trak yerleşimlerine ve muhtemel eski Yunan etkilerine dayanır. Bazı kaynaklar Edirne için kullanılan "Orestias" isminin Kırklareli için de geçerli olabileceğini öne sürer. |
| II. Bizans (Doğu Roma) Dönemi | Saranta Ekklisies (Σαράντα Εκκλησιές) | Asıl Köken. Bu isim, Yunanca'da "Kırk Kilise" anlamına gelir. Bizans döneminde şehirde veya çevresinde çok sayıda kilise bulunmasından dolayı bu adı almıştır. Bu, Kırklareli adının temelini oluşturan en önemli isimdir. |
| III. Osmanlı İmparatorluğu Dönemi (14. yy) | Kırkkilise / Kırkkilisa | Osmanlıların 1368 yılında (bazı kaynaklara göre 1363) şehri fethi sonrası, Bizans dönemi ismini (Saranta Ekklisies) Türkçeye doğrudan çevirerek kullanmaya başlamışlardır. "Kırk Kilise" adıyla anılması, şehrin Bizans mirasına saygılı bir adaptasyonu gösterir. Bu isim, Cumhuriyet dönemine kadar yaygın olarak kullanılmıştır. |
| IV. Türkiye Cumhuriyeti Dönemi (1924) | Kırklareli | Kurtuluş Savaşı ve Cumhuriyet'in ilanı sonrası, şehir isimlerini Türkleştirme ve modernize etme politikası kapsamında, Kırkkilise ismi değiştirilmiştir. "Kiliseler" (çoğul) yerine, daha genel ve kapsayıcı bir ifade olan "Kırklareli" ismi verilmiştir. Buradaki "-eli" eki, "yurt", "memleket" veya "ait olduğu yer" anlamı katan Türkçe bir ektir (örneğin: Alaşehir, Kemalpaşa). |
Bizans Dönemi: Saranta Ekklisies
Bizans döneminde şehir, Kırklareli adının temelini oluşturan Saranta Ekklisies (Σαράντα Εκκλησιές) olarak anılmıştır. Yunanca bu ifade “Kırk Kilise” anlamına gelir.
- Saranta: “kırk”
- Ekklisies: “kiliseler”
Bu ad, şehirde veya yakın çevresinde çok sayıda kilisenin bulunduğunu, bölgenin Bizans için önemli bir dini merkez olduğunu gösterir. Kırklareli’nin modern ismi de doğrudan bu adın anlamına dayanır.
Osmanlı Dönemi: Kırkkilise
Osmanlıların 14. yüzyılda bölgeyi fethetmesiyle birlikte, Bizans’ın Saranta Ekklisies adı Türkçeye birebir anlam çevirisiyle Kırkkilise olarak aktarıldı. Bu dönemde “kırk kilise” hem şehrin Bizans mirasına hem de Osmanlı’nın bu mirası tanımasına işaret eder.
Kırkkilise ismi, Osmanlı idari kayıtlarından haritalara kadar uzun süre resmi biçim olarak kullanılmıştır.
Cumhuriyet Dönemi: Kırklareli
Türkiye Cumhuriyeti’nin kuruluş yıllarında şehir isimlerinin modernleştirilmesi ve Türkçeleştirilmesi yönünde kapsamlı bir çalışma yürütüldü. Bu çerçevede “Kırkkilise” adı 1924 yılında Kırklareli olarak değiştirildi.
Bu değişimde iki temel amaç vardı:
- Laik ve modern bir şehir adı oluşturmak: “Kilise” kelimesi dönem için uygun görülmedi.
- Coğrafi aidiyeti vurgulamak: Türkçede “-eli” eki “yurdu, bölgesi, ait olduğu yer” anlamı taşır.
Bu nedenle “kırk” ifadesi korunarak, coğrafi aidiyet bildiren -eli eki getirildi ve Kırklareli modern resmi ad olarak kabul edildi.
Dilsel Evrimin Adım Adım Açıklaması
- Saranta Ekklisies: Bizans Yunancası kökenli, “Kırk Kilise”.
- Kırkkilise: Osmanlı döneminde anlam çevirisi yoluyla Türkçeye aktarılmış isim.
- Kırklareli: Cumhuriyet döneminde modern Türkçeye uygun, coğrafi aidiyet belirten ekle oluşturulmuş isim.
