Bulancak ilçesinin ismi nereden geliyor?
Bulancak ilçesinin isminin kökeni hakkında tek bir kesin ve net bir anlatı bulunmamakla birlikte, ismin tarihi kayıtlardaki ilk görünüşü ve dilbilimsel kökeni üzerinden geliştirilen güçlü teoriler mevcuttur.
İşte Bulancak isminin nereden geldiğine dair detaylı bir açıklama:
1. Tarihi Kayıtlardaki İlk İzler
İlçenin adı, tarihi belgelerde günümüzdeki halinden biraz farklı bir şekilde karşımıza çıkar.
İlk Kayıt 1547: "Bulancak" adı, tarihi kayıtlarda ilk kez 16. yüzyıla ait Osmanlı tahrir defterlerinde (vergi kayıtları) görülür.
Orijinal Yazılışı: "Bulanucak": 1547 yılına ait bu kayıtlarda isim "Bulanucak" şeklinde geçmektedir. Spesifik bir belgede, "Talipli köyündeki müderrislerden birinin aynı zamanda Bulanucak Camii'nin hatibi olduğu" belirtilir.
Bu kayıt, ismin en az 500 yıllık bir geçmişe sahip olduğunu ve bir yerleşim yerini veya en azından o yerdeki bir camiyi tanımlamak için kullanıldığını kanıtlamaktadır.
2. İsmin Kökeni: Türkmen Yerleşimi
İsmin kökeninin Türkçe olduğu ve bölgeye 14. ve 15. yüzyıllarda yerleşen Türkmen boyları (özellikle Çepniler) tarafından verildiği konusunda tarihçiler hemfikirdir. İsim, Rumca veya başka bir dilden devşirme bir isim değildir.
3. "Bulanucak" İsminin Anlamı Üzerine Teoriler
"Bulanucak" kelimesinin o dönemde ne anlama geldiği konusunda kesin bir bilgi olmasa da, ismin yapısından yola çıkarak iki ana teori öne çıkmaktadır:
Teori 1: "Bulanan Bucak" (Bulunan Yer)
Bu teoriye göre isim, iki Türkçe kelimenin birleşimidir:
Bulan: "Bulmak" fiilinden gelir.
Ucak (Bucak): "Köşe", "kenar", "sapa yer" veya "küçük idari bölge" anlamına gelir.
Bu yorumla "Bulanucak", "bulunan yer", "keşfedilen köşe" veya "yeni bulunan yurt" gibi bir anlama gelir. Bu, bölgeye yeni gelen Türkmen göçebelerin burayı bir yerleşim yeri olarak "bulup" sahiplenmesini ifade ediyor olabilir.
Teori 2: "Bulanık Bucak" (Bulanık Yer)
Diğer bir popüler yorum ise, kelimenin "bulmak" fiilinden değil, "bulanık" (sisli, puslu, çamurlu) kelimesinden türediğidir.
Bulanu(k): "Bulanık" kelimesinin yöresel söylenişi veya eski bir formu.
Bucak: Köşe, yer.
Bu yoruma göre "Bulanucak", "Bulanık Yer" veya "Sisli Köşe" anlamına gelir. Bu teori, Doğu Karadeniz'in sıkça sisli ve puslu olan iklimiyle veya denizin ya da derelerin (özellikle yağmur sonrası) bulanık görüntüsüyle ilişkilendirilir.
4. Bulancak'tan Önceki İsimler
Bulancak ismi Türkmen yerleşimiyle yaygınlaşsa da, bölgenin daha eski kayıtlarda farklı isimleri de vardı:
Niyabet-i Kebsil (1455): Osmanlı'nın bölgeyi fethinden sonra, 1455 tarihli kayıtlarda Bulancak'ın bulunduğu idari bölge "Niyabet-i Kebsil" olarak geçmektedir.
Akköy: Günümüzdeki Bulancak ilçe merkezi, esasen "Niyabet-i Kebsil" idari biriminin merkezi olan Akköy'ün (Nefs-i Akköy) üzerine kurulmuş ve zamanla onun yerini almıştır. 1915 kayıtlarında dahi "Nefs-i Akköy"ün Bulancak olduğu belirtilmiştir.
Bazar / Omidie: Daha eski, 14. ve 15. yüzyıl denizcilik haritalarında (portolanlar) burası bir pazar yeri olduğuna işaretle "Bazar" veya "Omidie" olarak da not edilmiştir.
Özetle
Bulancak'ın ismi, 14. yüzyılda bölgeye yerleşen Türkmenler tarafından verilen ve "Bulanucak" şeklinde 1547'de kayıtlara geçen Türkçe bir isimdir. İsmin tam olarak "bulunan yer" mi yoksa "bulanık yer" mi anlamına geldiği net olmasa da, her iki teori de bölgenin coğrafi ve tarihi yapısıyla uyumludur.
