Türkiye’nin Referandum Tarihi

Türkiye’de bugüne dek 6 defa referandum gerçekleştirildi. Bunlardan ilk ikisi askeri darbe sonrası, darbe anayasası için yapıldı. Son iki referandum ise AK Parti döneminde gerçekleştirildi.

1961  Anayasa Referandumu

1961 Türkiye anayasa değişikliği referandumu Türkiye’de yapılan ilk halk oylamasıdır. 27 Mayıs Darbesi'nden sonra hazırlanan 1961 Anayasası için yapıldı. 9 Temmuz 1961’deki halk oylaması ile 1961 Anayasası, yüzde 38.3 'hayır' oyuna karşılık, yüzde 61.7 'evet' oyuyla kabul edildi.

Darbeyle iktidara gelen Millî Birlik Komitesi ve başkanı Cemal Gürsel "evet" oyunu desteklediler. Kampanya süreci "'evet' propagandasının serbest ve meşru, 'hayır' propagandasının hukuken serbest, fiilen yasak" olduğu bir süreç olarak betimlenmiştir. Darbeyi destekleyen Cumhuriyet Halk Partisi ve Cumhuriyetçi Köylü Millet Partisi "evet" propagandası yaptı. Kapatılan Demokrat Parti geleneğini temsil eden partilerden Yeni Türkiye Partisi de "evet" oyunu savundu. Aynı gelenekten gelen Adalet Partisi ise ilk başta çekimser bir tutum sergilese de, maruz kaldığı eleştiriler üzerine "evet" propagandası yaptı. Partinin bu tavrının kapatılmaktan kurtulmak için olduğu düşünülür.

1982 Anayasa Referandumu

1982 Türkiye anayasa referandumu Türkiye’de yapılan ikinci halk oylamasıdır. 12 Eylül Darbesi'nden sonra hazırlanan 1982 Anayasası için yapıldı. 7 Kasım 1982’deki halk oylaması ile 1982 Anayasası, yüzde 8.63 'hayır' (1.626.431 seçmen) oyuna karşılık, yüzde 91.37 'evet' (17.215.559 seçmen) oyuyla kabul edildi.

1982 Anayasası, sonuçların açıklanmasıyla 9 Kasım 1982 tarihinde yürürlüğe girdi. 1982 Anayasası referandumu cumhurbaşkanlığı seçimi ile birleştirildi. Anayasanın kabulü ile birlikte, anayasanın geçici 1. maddesi gereğince, daha önce devlet başkanı unvanına sahip olan Kenan Evren'in cumhurbaşkanlığı da halk tarafından onaylandı

1987 Anayasa Değişikliği Referandumu

1987 Türkiye anayasa değişikliği referandumu Türkiye'de yapılan üçüncü halk oylamasıdır. 1982 Anayasası'nın geçici 4. maddesi ile getirilen 10 ve 5 yıllık siyasal yasakların kalkıp kalkmaması konusunda 6 Eylül 1987'de düzenlendi. Seçmen kütüklerinin belirlenmesi amacıyla 12 Temmuz 1987'de tüm yurtta sokağa çıkma yasağı uygulandı. Yüksek Seçim Kurulu, halk oylaması sonuçlarını 12 Eylül 1987'de açıkladı. Halk oylamasına 24.436.821 seçmen katıldı. Geçerli 23.347.856 oydan 11.711.461'i 'evet' (% 50.16), 11.636.395'i 'hayır' (% 49.84) çıktı. Böylece, Geçici 4. madde yürürlükten kalktı.

Bu referandumda Evet oyları ile Hayır oyları arasında sadece 75.066 oy çıkmıştır. Sonuçların açıklanması ile dönemin Başbakanı Turgut Özal erken genel seçim kararı almış ve aynı yıl 29 Kasım'da 1987 Türkiye genel seçimleri yapılmıştır.

12 Eylül 1980 darbesi ile getirilen siyasi yasakları kaldıran anayasa referandumu olarak bilinir.

1988 Anayasa Değişikliği Referandumu

Türkiye’de yapılan dördüncü referandum olan bu oylama hayır çıkan ilk halk oylamasıdır. 1982 Anayasası'nın 127. maddesindeki yerel seçimlerin 1 yıl erkene alınıp alınmaması konusunda 25 Eylül 1988’de yapıldı. Seçmenlerin yüzde 65’i 'hayır', yüzde 35’i 'evet' oyu kullandı. Böylece yerel seçimlerin erkene alınması için Anayasa’nın 127. maddesindeki değişiklik kabul edilmedi ve 13 Kasım 1988 olarak öngörülen erken yerel seçim yapılmadı.

2007 Anayasa Değişikliği Referandumu

2007 Türkiye anayasa değişikliği referandumu, 21 Ekim 2007 tarihinde Türkiye'de, cumhurbaşkanının halk tarafından seçilmesi başta olmak üzere birtakım anayasa değişikliklerinin halkoyuna sunulmasıdır. Türkiye'de yapılan beşinci halk oylamasıdır. İktidarının 5’inci yılında bulunan AK Parti, vatandaşa ‘Cumhurbaşkanını halk seçsin mi, milletvekili genel seçimlerinin beş yıl değil dört yılda bir yapılsın mı” diye sordu.

Anayasa değişikliği yüzde 69 ile kabul edildi. Cumhurbaşkanının halk tarafından seçilmesine karşı çıkanların oranı ise 31'de kaldı. Böylece, cumhurbaşkanının halk tarafından seçilmesine ilişkin anayasa değişikliği kabul edildi. Aynı zamanda milletvekili genel seçimlerinin beş yıl değil dört yılda bir yapılması geçerli oldu.

2010 Anayasa Değişikliği Referandumu

2010 Türkiye anayasa değişikliği referandumu, Türkiye'de anayasada yapılan birtakım değişikliklerin 12 Eylül 2010 tarihinde halk oylamasına sunulmasıdır. 26 maddelik bir değişikliği içeren paket, TBMM tarafından kabul edildikten sonra Cumhurbaşkanı Abdullah Gül tarafından referanduma sunuldu. Referandum sonucunda %57.88 evet ve %42.12 hayır oyu çıkarak anayasa değişiklikleri kabul edildi.

2010 referandumunda şu maddeler yasa haline geldi:

-Anayasa Mahkemesi’nde yedek üyelik sistemi kaldırıldı. Mahkeme, “11 asıl 4 yedek” üye yerine “17 asıl” üyeden oluştu. Mevcut yedek üyeler asıl üye sıfatını kazanacak.

-Anayasa Mahkemesi üyelerinin görev süresi 12 yıl olarak belirlendi.

-Vatandaşlara Anayasa Mahkemesi’ne bireysel başvuru yapma hakkı verildi.

-Yüce Divan kararlarına karşı yeniden inceleme başvurusu yapılabilir. Genel Kurulun yeniden inceleme sonucunda verdiği kararlar kesindir.

-Anayasa Mahkemesi iki bölüm ve Genel Kurul halinde çalışır. Bölümler, başkanvekili başkanlığında dört üyenin katılımıyla toplanır.

Genel Kurul, Mahkeme Başkanının veya Başkanın belirleyeceği başkanvekilinin başkanlığında en az oniki üye ile toplanır.

-Anayasa değişikliğinin iptali ve siyasi parti kapatma davalarında üyelerin 3/5’i yerine 2/3’ünün oyu aranacak.

-Mahkemenin üye yapısı değişti.