TBMM’nin 100 yıl önceki ‘Istakoz hoca’ lakaplı milletvekili: Hasan Fehmi Bey (Tümerkan)

Hülya Özmen- Muhalif Ankara

Türkiye Büyük Millet Meclisi (TBMM)açılışının 104. Yılında, iktidara mensup AKP İzmir Milletvekili  Şebnem Bursalı’nın, geniş kesimlerin ezildiği yoksulluk tablosunda Monaco Yat Kulübü'nde ıstakoz yerken yaptığı paylaşımla tepkilerin odağına oturdu. Istakoz üzerinden yürüyen tartışmanın kısa sürede bitmesi de zor görünüyor.

 Meclis’in 100 yıl önce Meclis-i Mebusan ve Cumhuriyet döneminde görev yapan bir üyesi de ıstakozla ilişkili ama bugünün tartışmasıyla uzaktan yakından bir ilgisi yok.  Osmanlı Meclis-i Mebusan, I. ve III. Dönem Sinop Mebusu, II. Dönem Kastamonu Milletvekili olarak görev yapan Hasan Fehmi Bey’e (Tümerkan) arkadaşları tarafından saç ve ten renginden dolayı "İstakoz Hoca" lâkabı veriliyor. Meclis Genel Kurulu’nda 31 farklı konuda 55 konuşması olan, Askeri doktorların terfileri, büyükbaş hayvanların ıslahı, Marmara Adasında hapishane inşası, ağaç yetiştirilmesi ve kaçak altınlar konularında kanun teklifleri, şapka iktisası ve Latin alfabesinin kabulü hakkındaki kanun tekliflerinde imzası bulunan,  Of Kazasında Darülhilafe Medresesi açılmasına dair temenni önergesi, hakimlere yapılan baskı ve yüksek tahsil konularında soru önergesi de olan  Hasan Fehmi Bey (Tümerkan), 100 yıl sonrası parlamentoda İzmir Milletvekili Şebnem Bursalı’yı tepkilerin  odağına yerleştiren  Monaco Yat Kulübü'nde ıstakoz paylaşımıyla ortak bir nokta da buluşmuyor.

 ‘istakoz lakaplı’ Hasan Fehmi Bey (Tümerkan)

1875 (1291)'te Acara'da doğdu. 93 savaşlarından sonra (1876-1877) altı yaşında iken Kafkasya'dan Türkiye'ye ailesi ile göç edip Ayancık'ın dağ köylerine yerleşti. 1901'de Ayşe Sıdıka Hanımla evlendi. Anlatıldığı kadarı ile jandarma baskısından kaçarak onaltı yaşında İstanbul'a geldi ve Fatih Medresesine devam etti. Daha sonra Hukuk Mektebine devam ederek diploma aldı. Dava vekili (avukat) olarak memleketine döndü. Ayancık ve Sinop Müftülüklerinde bulundu. Arapça, Farsça ve Fransızca bildiği sicilinde yazılıdır. Reşat Dönemi Surre Emîni, Düzce ve Bursa Reji İdaresi Muhakemat Müdürü – İttihâd ve Terakkî Cemiyeti Üyesi – Osmanlı Meclis-i Meb’ûsân I. ve III. Dönem Sinop Mebusu – II. Dönem Kastamonu

1908'de Sinop'tan Meclisi Mebusan'a seçildi. II ve III üncü dönemlerde de mebusluğa devam etti. Saç ve ten renginden dolayı arkadaşları arasında "İstakoz Hoca" lâkabı veriliyor.  TBMM'nin IInci Dönem seçimlerine girdi. 12 Ağustos 1923'te mazbatası onaylandı. Şer'iye ve Evkaf, Memurin Muhakemat, Divanı Muhasebat, İrşad, Umuru Tasarrufiye, Sıhhiye ve Muaveneti İçtimaiye, Adliye ve Nizamnamei Dahilî Komisyonlarında çalıştı.

Askerî doktorların terfileri, büyükbaş hayvanların ıslahı, Marmara Adasında hapishane inşası, ağaç yetiştirilmesi ve kaçak altınlar konularında kanun teklifleri, şapka iktisası ve Latin alfabesinin kabulü hakkındaki kanun tekliflerinde imzası vardır. Of Kazasında Darülhilafe Medresesi açılmasına dair temenni önergesi, hâkimlere yapılan baskı ve yüksek tahsil konularında soru önergesi, Genel Kurul'da 31 değişik konuda 55 konuşması var.

İttihat ve Terakki Cemiyetine girdi. Mebusluğu sırasında Hukuk Mektebinde Müderrislik yaptı. Sultan Reşat döneminde Surre Emini (Hac zamanlarında padişah tarafından Mekke ve Medine'ye gönderilen para vesaireyi göndermekle görevli kimse) olarak Mekke'ye gitti. İstanbul'un işgali üzerine tutuklanarak Malta'ya sürüldü. Sürgünden döndükten sonra bir süre Düzce ve Bursa'da Reji İdaresinin Muhakemat Müdürlüğünde bulundu.

TBMM'nin IInci Dönem seçimlerine girdi. 12 Ağustos 1923'te mazbatası onaylandı.

Şer'iye ve Evkaf, Memurin Muhakemat, Divanı Muhasebat, İrşad, Umuru Tasarrufiye, Sıhhiye ve Muaveneti İçtimaiye, Adliye ve Nizamnamei Dahilî Komisyonlarında çalıştı.

Atatürk'ün, Kastamonu ve İnebolu'ya yaptığı gezide, başındaki şapkasını çıkararak yanında buluna n Hasan Fehmi 'nin başına giydirdiği ve "Efendiler, buna şapka derler..." dediği, Borsalino Marka şapkanın, oğlu, IX. ve X. Dönem Sinop Milletvekili olan Dr. Muhit Tümerkan'ın ailesinde bulunduğu, ifade olunmaktadır. III. ve IV üncü dönemlerde de Kastamonu'dan milletvekili seçilen Hasan Fehmi Tümerkan'ın, Ceviz Ağacı, Hikmeti Teşri (Yasamanın Anlamı), Kürsi-i İslâmda Bir Hitabe adlı yayımlanmış yapıtları var. 18.12.1933'te Kastamonu'da öldü.

 TBMM’deki  çalışmalarından bazıları:

HASAN FEHMİ BEY (HASAN FEHMİ TÜMERKAN) (KASTAMONU) : Mudanya-Bursa demiryolunun mubayaası hakkındaki kanun münasebeti ile sözleri   

HASAN FEHMİ BEY (HASAN FEHMİ TÜMERKAN) (KASTAMONU) : Şûrayi Devlet Kanununa bazı maddeler ilâvesine ve bazı maddelerin tadiline dair kanun münasebeti ile sözleri 

HASAN FEHMİ BEY (HASAN FEHMİ TÜMERKAN) (KASTAMONU) : Teşkilâtı esasiye Kanununun 95 nci maddesinin tadili hakkında kanun teklifine dair sözleri 

HASAN FEHMİ BEY (HASAN FEHMİ TÜMERKAN) (KASTAMONU) : Sayım Vergisi Kanununda bazı değişiklikler yapılmasına dair  

HASAN FEHMİ BEY (HASAN FEHMİ TÜMERKAN) (KASTAMONU) : Tuz satışı hakkında      

HASAN FEHMİ BEY (HASAN FEHMİ TÜMERKAN) (KASTAMONU) : Verginin kolaylıkla alınması yollarına dair      

HASAN FEHMİ BEY (HASAN FEHMİ TÜMERKAN) (KASTAMONU) : Dahilî nizamnamenin 22 nci maddesinin değiştirilmesi hakkındaki teklif münasebeti ile sözleri    

HASAN FEHMİ BEY (HASAN FEHMİ TÜMERKAN) (KASTAMONU) : Devlet Demiryolları ve limanlan işletme Umum Müdürlüğünün 1933 malî senesi Bütçe Kanunu münasebeti ile sözleri     

TÜRKİYE BÜYÜK MİLLET MECLİSİ -- 3. Dönem

HASAN FEHMİ BEY (HASAN FEHMİ TÜMERKAN) (KASTAMONU) : Seyrisefain idaresinin 1928 senesi bütçesi hakkında kanun layihası münasebetiyle.    

HASAN FEHMİ BEY (HASAN FEHMİ TÜMERKAN) (KASTAMONU) : Bazı devairin 1927 senesi bütçelerine tahsisat ilavesi ve münakale icrasına dair kanunlar münasebetiyle.     

HASAN FEHMİ BEY (HASAN FEHMİ TÜMERKAN) (KASTAMONU) : Büyük Millet Meclisi 1937 senesi bütçesine tahsisatı munzamına itası hakkındaki teklifi kanuni münasebetiyle.      

HASAN FEHMİ BEY (HASAN FEHMİ TÜMERKAN) (KASTAMONU) : Ve Otuz Refiki Kastamonu vilâyetine merbut Taşköprü kasabası harikzedelerine muavenet hakkında.  

HASAN FEHMİ BEY (HASAN FEHMİ TÜMERKAN) (KASTAMONU) : Zabıtaî Sıhhiyei Hayvaniye Kanunu münasebetiyle. 

HASAN FEHMİ BEY (HASAN FEHMİ TÜMERKAN) (KASTAMONU) : Erzincan Mebusu Saffet Bey ve rüfekasının, beynelmilel erkamın kabulü hakkında Kanun münasebeltiyle.   

HASAN FEHMİ BEY (HASAN FEHMİ TÜMERKAN) (KASTAMONU) : Anadolu Demiryolu, Mersin-Tarsus-Adana yolları ile Haydarpaşa liman tesisatının ve bu şirketlere aît esham ve tahvilat ile menkul ve gayrimenkul emvalin mübayaasına dair olan mukavelenamelerin tasdiki hakkında kanun layihası münasebetiyle.  

HASAN FEHMİ BEY (HASAN FEHMİ TÜMERKAN) (KASTAMONU) : Devlet memurlarının izin aldıkları günlerde şimendiferlerle seyrisefain vapurlarına verecekleri ücrete dair. 

HASAN FEHMİ BEY (HASAN FEHMİ TÜMERKAN) (KASTAMONU) : Gümrük Tarife Kanunu münasebetiyle.  

HASAN FEHMİ BEY (HASAN FEHMİ TÜMERKAN) (KASTAMONU) : Askerî ve Mülkî Takaüt Kanunu hakkında.    

TÜRKİYE BÜYÜK MİLLET MECLİSİ -- 2. Dönem

HASAN FEHMİ BEY (HASAN FEHMİ TÜMERKAN) (KASTAMONU) : Posta Kanunu münasebetiyle.    

HASAN FEHMİ BEY (HASAN FEHMİ TÜMERKAN) (KASTAMONU) : Geçen Meclisten müdevver evrakın yeniden tetkik edilmesine dair takrir ve encümen Mazbatası- münasebetiyle.  

HASAN FEHMİ BEY (HASAN FEHMİ TÜMERKAN) (KASTAMONU) : 1339 senesi ikinci altı aylık Tahsisat Kanunu münasebetiyle. 

HASAN FEHMİ BEY (HASAN FEHMİ TÜMERKAN) (KASTAMONU) : İzalei Şekavet Kanunu münasebetiyle.

HASAN FEHMİ BEY (HASAN FEHMİ TÜMERKAN) (KASTAMONU) : Hayvanatı bakariyenin ıslahı hakkında

HASAN FEHMİ BEY (HASAN FEHMİ TÜMERKAN) (KASTAMONU) : Meyvalı, meyvasız ağaç yetiştirilmesi hakkında.  

HASAN FEHMİ BEY (HASAN FEHMİ TÜMERKAN) (KASTAMONU) : Marmara Adasında bir hapsanei umumi tesisine dair.     

HASAN FEHMİ BEY (HASAN FEHMİ TÜMERKAN) (KASTAMONU) : 1297-1317 tevellütlü firar, bakaya, tecavüzü müddet, ademi icabet ve nüfusu mektume erbabı hakkında yapılacak muameleyi natık Kanun hakkında.