Japon bankasından "yeni ekonomi modeli" analizi

Japonya merkezli yatırım bankası Nomura, Türkiye ile ilgili “Şafaktan önce en karanlık an” başlıklı bir rapor yayımladı.

Sözcü'den Emre Deveci'nin derlediği raporda, Türkiye'de şu an tam anlamıyla bir enflasyon krizinin yaşandığı belirtilerek bazı ürünlerdeki zam oranlarına ilişkin bilgiler aktarıldı.

5 adımlı plan

Hükümetin anketlerdeki oylarını artırıp 2022'nin ilk yarısında erken seçim çağrısı yapmak üzere beş adımlık bir plan çerçevesinde hareket ettiğini düşündüklerini belirten banka, bu beş adımdan üçünün atıldığını, iki adımın daha atılmasını beklediklerini kaydetti.

Raporda bu beş adım şöyle sıralandı:

1) Mali paket / Asgari ücret artışı

2) Faiz indirimleri / kredi büyümesi

3) Dolar kuruna TCMB ve kamu bankalarının müdahaleleri

4) Dış politika vakası

5) Olağanüstü hal ilanı

Bu plana güçlü bir bağlılık olduğunu, Saray'ın 3-5 ay içinde anketlerde oylarının mevcut yüzde 30 seviyesinden yüzde 35 seviyesine çıkmasını beklediğini ve bu olunca erken seçim çağrısı yapacağını öne süren banka, “plan çalışacak mı” sorusuna yanıtlar da verdi.

Seçmenlerin şu an en büyük kaygısının enflasyon olduğunu ve ortalama bir seçmenin dolar kuruna bakarak ekonominin durumu değerlendirdiğini belirten banka, baz senaryolarına göre Merkez Bankası'nın kurda haftalık yüzde 1'lik artışın olduğu kontrollü hareket için yeterli mühimmatının olacağını, buna göre de planın işlediği 3-5 aylık dönemin ortasında dolar/TL'nin 16'ya yükseleceğini öngördü.

Kurda artış hızının daha düşük olmasının oy artışına yardımcı olacağını ancak 5 puanlık oy artışı için plandaki 4. ve 5. adımların atılması gerekeceğini belirten banka, dar gelirli kesimin desteğindeki sert düşüşün iktidar için kaygı verici olduğuna dikkat çekti.

Aylık geliri 1000 TL'nin altında olan kesimde Ekim 2017'de yüzde 54 olan AK Parti'ye desteğin Metropoll'ün son anketinde yüzde 21'e gerilediğini aktaran banka, beş adımlı planın işe yaramasına yüzde 50 ihtimal verdi.

Planın sonuç vermesi ve erken seçim ilan edilmesi durumunda ise bankanın baz senaryosu, muhalefetin kazanacağı yönünde.

Planın sonuç vermemesi ve erken seçim olmaması durumunda bunun muhtemel nedeninin enflasyonun kontrolden çıkması olacağını öne süren banka, bu durumda da sivil isyan riskinin yüksek olacağına işaret etti.

Böylesi bir senaryoda sadece koalisyon ortağı MHP'nin değil bazı AK Parti'li milletvekillerinin de Saray'dan ayırmak isteyeceğini belirten banka, MHP'nin oylarının da mevcut ekonomi politikalarla bağı nedeniyle yüzde 10'dan yüzde 6'ya gerilediğine işaret edildi.

Erken seçim için TBMM'de yüzde 60'lık destek gerektiğini, bunun da MHP'nin yanı sıra AK Parti'den 65 vekil desteği gerektirdiğini belirten banka, bunun yüksek bir çıta olduğunu ancak gidişatın bu yönde olduğunu öne sürdü.

“ Seçim olağanüstü halde olabilir mi” diye soran banka, bu soruya “Evet olabilir ama bu Cumhurbaşkanı'na bağlı. Haziran 2018'deki seçim olağanüstü halde olmuştu” yanıtını verdi ve Cumhurbaşkanının olağanüstü hal durumunda seçimi 12 ay erteleme yetkisi olduğunu hatırlattı.

Merkez Bankası sadece 6 ay idare edebilir

TL'de büyük değer kaybının sadece 6 ay idare edilebileceğini ve seçimin ertelenmesi durumunda hükümetin TL'deki büyük değer kaybını müdahalelerle daha fazla engelleyemeyeceğini öne süren banka, böylesi bir durumda da enflasyondaki durumun daha da kötüye gideceğini ve AK Partili vekillerin gemiyi terk etme olasılığının artacağını yazdı.

Mevcut durumun zaten uç noktalarda olduğu ve muhtemelen daha da kötüye gideceği öne sürülen raporda, sonuçların da uç noktalarda olacağı vurgulandı.

Beş adımlı plana göre, dolar/TL'de kasımdaki gibi hızlı yükselişe izin verilmeyeceğini ve 2022 yaz aylarında seçim yapılması için döviz kurlarında kontrollü bir harekete izin verileceğini öngören banka, bundan sonra dolar/TL'nin yönünü, planın iktidarın istediği yönde çalışıp çalışmayacağına bağlı olduğunu savundu.

Eğer plan işlerse ve AK Parti oyları 5 puan artarsa, dolar/TL'de erken seçim öncesinde aşağı yönlü pozisyon öneren banka, böylesi bir durumda dolar/TL'de muhalefetin seçimi kazanma ihtimalinin fiyatlanacağını, erken seçim çağrısı yapıldığı tarihten sandık gününe kadar TL'nin muhtemelen iyi performans göstereceğini öne sürdü.

Plan işlemezse ise somut seçim işaretleri gelene kadar dolar/TL'de kasımdaki gibi sert artışlar bekleneceğini belirten banka, seçim işareti olarak MHP'nin koalisyondan ayrılması ve AK Partili bazı vekillerin istifasına işaret etti. Böylesi bir durumda da 2022'nin ikinci yarısında yeni bir hükümet kurulacağını ve dolar/TL'de düşüş olacağını öngördü.

İzzet Özgenç: OHAL'e hazırlıklı olun

Cumhurbaşkanı Erdoğan ile yakınlığı ile bilinen Türkiye Bilimler Akademisi Asli Üyesi Prof. Dr. İzzet Özgenç, "Toplumun ağır ekonomik bunalım sebebiyle OHAL ilanına hazırlıklı olması gerektiğini" söyledi. Özgenç'in sosyal medya hesabın paylaşımı şöyle;

Türk Lirasının yabancı paralar karşısındaki süregelen değer kaybı, “AĞIR EKONOMİK BUNALIM” sonucunun ortaya çıkacağı süreci başlatmıştır. Bu nedenle kaçınılmaz görünen ağır ekonomik bunalım sebebiyle OLAĞANÜSTÜ HÂL ilânına (Any., m. 119), toplum olarak hazırlıklı olmamız gerekir.

Özgenç'in paylaşımında Anayasa'da yer alan OHAL maddesi şöyle:

Cumhurbaşkanı; savaş, savaşı gerektirecek bir durumun başgöstermesi, seferberlik, ayaklanma, vatan veya Cumhuriyete karşı kuvvetli ve eylemli bir kalkışma, ülkenin ve milletin bölünmezliğini içten veya dıştan tehlikeye düşüren şiddet hareketlerinin yaygınlaşması, anayasal düzeni veya temel hak ve hürriyetleri ortadan kaldırmaya yönelik yaygın şiddet hareketlerinin ortaya çıkması, şiddet olayları nedeniyle kamu düzeninin ciddî şekilde bozulması, tabiî afet veya tehlikeli salgın hastalık ya da ağır ekonomik bunalımın ortaya çıkması hallerinde yurdun tamamında veya bir bölgesinde, süresi altı ayı geçmemek üzere olağanüstü hal ilan edebilir.

Olağanüstü hal ilanı kararı, verildiği gün Resmî Gazetede yayımlanır ve aynı gün Türkiye Büyük Millet Meclisinin onayına sunulur.

Türkiye Büyük Millet Meclisi tatilde ise derhal toplantıya çağırılır; Meclis gerekli gördüğü takdirde olağanüstü halin süresini kısaltabilir, uzatabilir veya olağanüstü hali kaldırabilir.

Cumhurbaşkanının talebiyle Türkiye Büyük Millet Meclisi her defasında dört ayı geçmemek üzere süreyi uzatabilir. Savaş hallerinde bu dört aylık süre aranmaz.

Olağanüstü hallerde vatandaşlar için getirilecek para, mal ve çalışma yükümlülükleri ile 15 inci maddedeki ilkeler doğrultusunda temel hak ve hürriyetlerin nasıl sınırlanacağı veya geçici olarak durdurulacağı, hangi hükümlerin uygulanacağı ve işlemlerin nasıl yürütüleceği kanunla düzenlenir.

Olağanüstü hallerde Cumhurbaşkanı, olağanüstü halin gerekli kıldığı konularda, 104 üncü maddenin onyedinci fıkrasının ikinci cümlesinde belirtilen sınırlamalara tabi olmaksızın Cumhurbaşkanlığı kararnamesi çıkarabilir. Kanun hükmündeki bu kararnameler Resmî Gazetede yayımlanır, aynı gün Meclis onayına sunulur.

Savaş ve mücbir sebeplerle Türkiye Büyük Millet Meclisinin toplanamaması hâli hariç olmak üzere; olağanüstü hal sırasında çıkarılan Cumhurbaşkanlığı kararnameleri üç ay içinde Türkiye Büyük Millet Meclisinde görüşülür ve karara bağlanır. Aksi halde olağanüstü hallerde çıkarılan Cumhurbaşkanlığı kararnamesi kendiliğinden yürürlükten kalkar.