Güvenlik soruşturması ve arşiv araştırması nedir? Nelere bakılmaktadır?

Güvenlik soruşturması ve arşiv araştırması başlıkları bugünün en çok konuşulan kavramları arasında. Peki, Güvenlik soruşturması ve arşiv araştırması nedir? Nelere bakılmaktadır?

Güvenlik Soruşturması ve Arşiv Araştırması Nedir?

Güvenlik soruşturması ve arşiv araştırması, bir kişi hakkında bir kurum veya makamın talebi üzerine yapılır. Güvenlik araştırması yapılırken, arşivlerdeki kayıtlardan, adli sicilden ve soruşturmayı yapan görevlinin, hakkında bilgi istenilen kişinin yaşamını sürdürdüğü çevrede yapacağı araştırmadan yararlanılır. Bu araştırmalar neticesinde bir rapor düzenleyip ilgili kuruluşa veya makama sunulur. Değerlendirme komisyonu bu rapor doğrultusunda bir karar verir. Nihai kararı en sonunda atamaya yetkili amir karar verir.

Güvenlik soruşturması ve arşiv araştırması yapılırken uygulanacak usul Yönetmelik’in 12’nci maddesinde düzenlenmiştir. Soruşturmanın usulüne ilişkin idareye geniş bir alan bırakılmıştır. Yönetmelik’in 12’nci maddesinin (e) bendine göre, güvenlik soruşturması ve arşiv araştırmasının nasıl ve ne şekilde yapılacağı, soruşturma ve araştırma yapmaya yetkili makamların görev talimatları ile belirlenir. Bu hüküm doğrudan idare tarafından belirlenmesine imkan sağ­lamaktadır.

Güvenlik Soruşturması Nedir?

Kişinin adli sicil kaydının, kolluk kuvvetleri tarafından halen aranıp aranmadığının, hakkında herhangi bir tahdit olup olmadığının, kesinleşmiş mahkeme kararları ve 4/12/2004 tarihli ve 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanununun 171 inci maddesinin beşinci ve 231 inci maddesinin 13. fıkraları kapsamında alınan kararlar ile kişi hakkında devam eden veya sonuçlanmış olan soruşturma ya da kovuşturmalar kapsamındaki olguların ve kamu görevinden çıkarılma ya da kesinleşmiş memurluktan çıkarma cezası olup olmadığının, yabancı devlet kurumları ve yabancılarla ilişiğinin, terör örgütleri veya suç işlemek amacıyla kurulan örgütlerle eylem birliği, irtibat ve iltisak içinde olup olmadığının ve mevcut kayıtlardan ve kişinin görevine yansıyacak hususların denetime elverişli olacak yöntemlerle yerinden araştırılmak suretiyle tespit edilmesidir.

Buna göre güvenlik araştırmasının üç aşamalıdır. Bunlar:

Arşiv araştırması
GBT araştırması
Yerinden araştırmasıdır.
Güvenlik soruşturması ve arşiv araştırması prosedürü Devlet Memurları Kanunu ve kurumların kendi iç düzenlemeleri sonucunda kişilerin görevlerine başlamalarından önce haklarında uygulanan bir soruşturmadır. Bu soruşturma sonucunda kişilerin haklarında adli veya idari bir tahkikat olup olmadığı, adli sicil kayıtlarının olup olmadığı ile yakın çevrelerindeki insanların (anne, baba, kardeş, teyze, amca vs.) devam etmekte olan adli bir soruşturma ya da kovuşturmalarının olup olmadığı hakkında kuruma bilgi verilir.

Arşiv Araştırması Nedir?

Kişinin adli sicil kaydının, kolluk kuvvetleri tarafından halen aranıp aranmadığının, hakkında herhangi bir tahdit olup olmadığının, kesinleşmiş mahkeme kararları ve 4/12/2004 tarihli ve 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanununun 171 inci maddesinin beşinci ve 231 inci maddesinin 13. fıkraları kapsamında alınan kararlar ile kişi hakkında devam eden veya sonuçlanmış olan soruşturma ya da kovuşturmalar kapsamındaki olguların ve kamu görevinden çıkarılma ya da kesinleşmiş memurluktan çıkarma cezası olup olmadığının mevcut kayıtlardan tespit edilmesidir.

Güvenlik Soruşturması Kim Tarafından Yapılır?

Güvenlik soruşturması ve arşiv araştırması 3 birim tarafından yapılır. Bunlar;

Milli İstihbarat Teşkilatı Başkanlığı,
Emniyet Genel Müdürlüğü
Mahalli mülki idare amirlikleri tarafından yapılır.
Kamu hizmetine girecek kişiler hakkında güvenlik soruşturması ve arşiv araştırması yapılması ile ilgili kanuni düzenleme 7315 sayılı Güvenlik Soruşturması ve Arşiv Araştırması Kanunu’ndan yer almaktadır. Uygulamaya ilişkin esas ve usullerin nasıl olacağı ile ilgili ikincil bir mevzuatın hala düzenlenmediği, bu durumun uygulamada standardı sağlamaktan uzaklaşarak objektif kriterlerden ziyade sübjektif kriterlerin öncelik kazanmasına sebep olabilir. Bu nedenle bir an önce yönetmelik çıkarılmalıdır.

Güvenlik Soruşturması ve Arşiv Araştırması Kimlere Yapılır?

• Kurum ve kuruluşlarda, yetkili olmayan kişilerin bilgi sahibi olmaları halinde devlet güvenliğinin, ulusal varlığın ve bütünlüğün, iç ve dış menfaatlerin zarar görebileceği veya tehlikeye düşebileceği bilgi ve belgelerin bulunduğu gizlilik dereceli birimler.
• Milli Savunma Bakanlığı
• Milli Savunma Bakanlığı nam ve hesabına Bakanlıkça belirlenen eğitim kurumları ile Milli Savunma Üniversitesine bağlı fakülte, yüksekokul, meslek yüksekokulu ve enstitülerde eğitim görecekler öğrenciler.
• Genelkurmay Başkanlığı
• Jandarma Genel Komutanlığı ile Jandarma Genel Komutanlığı nam ve hesabına eğitim-öğrenim görecekler
• Emniyet Genel Müdürlüğü
• Polis Akademisi ve buna bağlı eğitim-öğretim veren POMEM, PMYO ve PAEM öğrencileri.
• Sahil Güvenlik Komutanlığı ve Sahil Güvenlik Komutanlığı nam ve hesabına eğitim-öğrenim görecekler ve Sahil Güvenlik Akademisi öğrencileri.
• İstihbarat teşkilatlarında çalıştırılacak kamu personeli
• Hakim ve savcı adaylığına atanacaklar ile hakimlik ve savcılık mesleğine kabul edilecekler ve hakim ve savcı sınıfı dışında kalan adli ve idari yargıda çalıştırılacak tüm personel
• Kaymakam adaylığına atanacaklar
• Dışişleri Bakanlığında aday meslek memurluğu ile aday konsolosluk ve ihtisas memurluğuna atanacaklar ile doğrudan yurtdışı teşkilatında istihdam edilecek
• Ceza infaz kurumları ve tutukevlerinde çalışacak personel
• Kamu kurum ve kuruluşlarında çalışacak öğretmenler
• Üst kademe kamu yöneticileri
• Özel kanunları uyarınca güvenlik soruşturması ve arşiv araştırmasına tabi tutulan kişiler.
• Milli güvenlik açısından stratejik önemi haiz birim, proje, tesis, hizmetlerde statüsü veya çalıştırma şekline bağlı olmaksızın istihdam edilenler hakkında

• Güvenlik soruşturması ve arşiv araştırması birlikte yapılır. Yani hem güvenlik soruşturması hem de arşiv araştırması yapılır. Arşiv araştırması ise 7315 sayılı Güvenlik Soruşturması ve Arşiv Araştırması Kanunu 3. Maddesi uyarınca  statüsü veya çalıştırma şekline bağlı olmaksızın ilk defa veya yeniden memuriyete yahut kamu görevine atanacak herkese yapılır.

657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’nun 48’inci maddesinde memurluğa girişte genel ve özel şartlar düzenlenmiştir. Genel şartlar vatandaşlık, yaş, öğrenim, mahkumiyet, askerlik ve sağlık şartlarıdır. Genel şartlara 3.10.2016 tarihli 676 sayılı Olağanüstü Hal Kanun Hükmünde Kararnamesi’nin (OHAL KHK) 74’üncü maddesi ile “güvenlik soruşturması ve/veya arşiv araştırması yapılmış olmak” şartı eklenmiştir. Özel şartlar ise kurumların özel kanun ve mevzuatlarında aranan şartlardır. Özel şartlar görevin gereği olarak konulan şartlardır. Özel şartlar görevin gerektirdiği niteliklere göre değişmektedir.