Vücudun zararlı organizmalara karşı kendini koruması için bağışıklık sisteminin düzgün çalışması gerekir. Bağışıklık sistemi; kalp-damar sistemi, kas-iskelet sistemi ve mide-bağırsak sisteminde olduğu gibi, dış faktörler ve çeşitli hastalıklardan kolayca etkilenebilir ve zaman zaman zayıflayabilir. Dolayısıyla, günlük hayatta atılacak adımlarla bağışıklık sisteminin güçlendirilmesi kritik önem taşır.
Bağışıklık Sistemi Nedir?
Bağışıklık sistemi; doğal ve kazanılmış bağışıklık olarak iki gruba ayrılır. Doğal bağışıklık, vücuda çevreden gelen zararlı organizmalar ve yabancı maddelerin henüz vücutla ilk temas ettiği noktalarda görülen genel savunma yanıtını kapsar. Bu anlamda, vücudumuzda dış faktörlere en çok maruz kalan dokulardan olan deri katmanları, gözyaşı salgısı, midenin asitli içeriği, tükürük salgısı ve burun boşluğunda yer alan kıl follikülleri; doğal bağışıklığı oluşturan unsurlar arasında yer alır.
Bunun yanı sıra, kanın içerisinde ve dokularda bulunan nötrofil ve makrofaj grubunda yer alan lökositler (beyaz kan hücreleri), kanda bulunan kompleman proteinleri, iltihaplanma sırasında kan içerisindeki miktarı artan sitokinler ve vücut sıcaklığının yükselmesiyle sonuçlanan ateş yanıtı gibi fizyolojik mekanizmalar da doğal bağışıklığın bir parçası olarak değerlendirilir.
Kazanılmış bağışıklık ise vücudun dış faktörlere birden fazla kez maruz kalması sonucu belirli yabancı organizmalara karşı öğrenilmiş ve güçlü bağışıklık yanıtının gösterilmesini ifade eder. Bu anlamda, kan ve dokularda bulunan B ve T lenfositlerle birlikte, antikor özelliği gösteren proteinler, belirli yabancı maddeler ve organizmalara karşı özelleşerek bu maddelerin oluşturduğu tehdidi ortadan kaldırmaya yönelik olarak güçlü bir yanıtın açığa çıkmasını sağlar. Kazanılmış bağışıklık özellikle aşılanma sonucu gelişen bağışıklık ve çocukluk çağında geçirilen suçiçeği ve kızamık gibi kalıcı bağışıklık sağlayan hastalıklarla ilişkili bir durumdur.
Bu iki bağışıklık türünün yanı sıra, vücutta bulunan ve bağışıklık yanıtında çeşitli görevler üstlenen lenf damarlarının oluşturduğu lenfatik sistem, lenf düğümleri, kemik iliği, karaciğer, dalak ve timüs bezi gibi organlar da bağışıklık sisteminin önemli birer parçasıdır.
Bağışıklık Sisteminin Zayıflaması Nelere Yol Açabilir?
Bağışıklık sistemi temelde vücut bütünlüğü, fizyolojisi ve sağlığını tehdit edebilecek her türlü yabancı madde ve organizmaya karşı vücudu korumaktan sorumludur. Bu anlamda; virüsler, bakteriler, mantarlar ve parazitlere karşı iltihabi reaksiyon göstermek ve vücut için tehdit olarak algılanan durumları ortadan kaldırmak bağışıklık sisteminin görevleri arasında yer alır. Aynı zamanda, çeşitli nedenlere bağlı olarak kontrolsüz bölünerek tümör kitleleri oluşturabilen kanser hücrelerinin yok edilmesinden de bağışıklık sistemi sorumludur.
Dolayısıyla, bağışıklık sisteminin herhangi bir nedenle baskılandığı durumlarda, vücutta çeşitli enfeksiyon hastalıkları görülebileceği gibi, farklı dokularda kanser hücrelerinin kontrolsüz çoğalması sonucu kötü huylu kitlelerin yaygınlaşması da söz konusu olabilir.
Her birey, gün içerisinde pek çok kez vücut için zararlı veya yabancı organizmalarla karşılaşır. Örneğin, solunum veya beslenme yoluyla milyonlarca patojen vücut içerisine girer. Bu gibi durumlarda görev alan bağışıklık sistemi zararlı etkenleri tespit edip ortadan kaldırdığından, bu patojenlere bağlı olarak herhangi bir sağlık sorunu ortaya çıkmaz. Ancak, immün yetmezliğin (bağışık sistemi yetmezliği) görüldüğü durumlarda, sağlıklı kişilerde hastalığa neden olmayacak çeşitli organizmalar hayatı tehdit edebilen bazı hastalıklara yol açabilir.
Bağışıklık sisteminin zayıflamasına yol açabilecek farklı durumlar şu şekilde sıralanabilir:
Kortikosteroid gibi bağışıklık sistemi baskılayıcı ilaçların kullanımı
AIDS gibi bağışıklık sistemini zayıflatan enfeksiyon hastalıkları
Radyoterapi gibi bağışıklık sistemi hücrelerine zarar veren faktörler
Kemik iliği gibi bağışıklık sisteminin üretildiği organlara ait hastalıklar (örneğin, lösemi)
Dalak gibi bağışıklık sistemi içerisinde yer alan organların cerrahi olarak alınması
Yetersiz veya dengesiz beslenmeye bağlı gelişen vitamin ve mineral eksiklikleri
Diyabet gibi bağışıklık sistemi fonksiyonlarında çeşitli aksamalara neden olabilen bazı kronik hastalıklar
Yoğun fiziksel veya duygusal stres
Yetersiz ve/veya kalitesiz uyku
Sigara, alkol veya madde kullanımı
Obezite
Hareketsiz (sedanter) yaşam tarzı
Bağışıklık sistemiyle ilişkili bazı genetik sendromlar
Bağışıklık Sistemini Güçlendirmek İçin Neler Yapılabilir?
Bağışıklık sisteminin güçlenmesi ve böylece vücutta görülebilecek hastalıklara karşı daha etkili koruma sağlanması için günlük hayatta uygulanabilecek yöntemler şu şekildedir:
Yeterli ve dengeli beslenme: Özellikle bağışıklık sisteminin düzgün çalışabilmesi için gerekli olan folik asit, B12 vitamini ve C vitamini gibi vitamin ve mineraller açısından zengin gıdaların beslenme düzenine dahil edilmesi gerekir. Aynı zamanda, beslenme yoluyla günlük gereken karbonhidrat, protein ve yağ miktarının karşılanması da kritik öneme sahip bir konudur.
Düzenli egzersiz: Kişinin haftalık olarak kendisine uygun şekilde egzersiz yapmasının bağışıklık sistemini güçlendirdiğini gösteren bazı çalışmalar mevcuttur.
Yeterli ve kaliteli uyku: Uyku kalitesi bağışıklık yanıtıyla doğrudan ilişkilidir. Özellikle gece kaliteli ve yeteri oranda uyumak güçlü bir bağışıklık için olmazsa olmaz bir unsurdur.
Antioksidan yönünden zengin gıdalarla beslenme: Antioksidan özelliğe sahip A, C ve E vitaminleri ile alfa lipoik asit ve glutatyon açısından zengin gıdaların tüketilmesi, bağışıklık sisteminin güçlenmesine katkıda bulunur.
Aşılama: Belirli hastalıklara karşı zamanında ve uygun şekilde aşılanmak, bağışıklık yanıtını artırarak bu hastalıklara karşı daha iyi bir koruma sağlar.
Stresle etkili mücadele: Günlük hayatta karşılaşılan fiziksel ve duygusal stresle doğru ve etkili bir şekilde mücadele etmek, bağışıklık sisteminin güçlenmesine yardımcı olan unsurlar arasında yer alır.
Kötü alışkanlıkların bırakılması: Sigara, alkol ve madde kullanımına son verilmesi etkili bir bağışıklık sistemi için kritik öneme sahiptir.
Yorum Yazın