Antik Mısır’ı derinden etkileyen 12 Tanrı ve Tanrıça

Eski Mısır inanışına göre Tanrı’nın ruhu evrendeki her şeye işlemiştir, bu nedenle doğanın gücü ilahi ve sonsuzdur. Çoğu zaman doğal elementler insan ya da hayvan formunda karakterize edilir. Bu görkemli tanrı ve tanrıçalar insanlara; yaşadıkları dünya ve ölümden sonra başlayan dünya sürecinde yardımcı olur. Aslen güneş, Nil Nehri gibi doğal elementler ile ifade edilen bu tanrılar çoğunlukla hayvan formunda temsil edilir. Hayvanların gücü ve doğadaki karakteristik ifadeleri Mısırlılar tarafından kıymetli görülmektedir. Bir aslanın vahşi yanı ya da bir başka hayvanın yavrusuna olan şefkati ve ilgisi zamanla tanrı ya da tanrıçalığa evrilmiştir. Bu yolculukta doğal imgeler azalarak Mısır tanrı ve tanrıçaları da farklı bir yapıya adapte olur. Bu nedenle tanrı ve tanrıçalar resim ve heykellerde yarı insan ya da yarı hayvan şeklinde temsil edilirler.

1. Serket

Mısır tanrıları ve tanrıçaları listemizin ilk sırasında Serket yer alıyor. Diğer hitap şekilleri ile Selchis, Serket, Selkis, Selkhit, Selkit, Selqet, Serket-hetyt’ de denilebilir. Serket, Mısır mitolojisinde akrep tanrıça olarak bilinir ve büyülü güçlere sahiptir. Bu büyülü güçleriyle hastalıkları iyileştirebilir ve art niyetli insanlara ölüm getirebilir. Ayrıca sahip olduğu güç ile firavun ve organları korur. Doğumlara yardımcı olur. Akrep tarafından sokulan insanları iyileştirme gücüne de sahiptir. İç organ koruyucularından olan Qebehsenuef’i de korumaktadır. Serket kafasının üzerinde akrep olan güzel bir kadın olarak tasvir edilir. Selket’in varlığı 1922 tarihinde Tutankhamon’un mezarındaki altın heykeliyle tespit edilmiş.

2. Anuket

Anuket, Mısır mitolojisinde soğuk su dağıtıcı olarak bilinmekte. Mısır’ın Elephantine ve civar kentlerinde Anuket’e tapılmaktadır. Anuket, Khnum’un kızıdır ve kutsal hayvanı ise Gazel’dir. Kafasında tüylü görkemli bir taç taşır ve Anuka adıyla da tanınır. Aynı zamanda Nil Nehri tanrıçası ve Nil Nehri’nin kişiselleşmiş bir dişi figürü olduğunu da söylemeliyiz.

3. Sobek

Mısır tanrıları arasında yer alan erkek gövdeli, timsah başlı olarak betimlenen tanrı Sobek’e Eski Krallık’tan Roma Dönemi’ne dek tapılmıştır. Kral Sobek, cesareti ve gücü dolayısıyla Nil nehri ile de ilişkilendirilmiş. Nil nehrinin karşılaşabileceği tehlikelere karşı koruyucu görevi olan bir tanrıdır. 

4. Mut

Maut ve Mout olarak da tanınan Mut, Eski Mısır’da tapılan bir ana tanrıça idi. Adı, eski Mısır’da kelimenin tam anlamıyla “anne” anlamını taşıyor. Mut’un binlerce yıllık kök salmış eski Mısır kültürü süresince değişen birçok farklı yönü bulunuyor. Tanrıça Mut’un daha çok, güneşin yaratıcı tanrısı Amun Ra’nın eşi olduğu biliniyor. Mut’un, tapınanları onun dünyadaki her şeyin annesi olduğuna inanırdı, hatta Ay tanrısı Khonsu’nun annesi olarak anlatılmıştır. Mısır’ın başkenti Thebes’de yer alan Kaynak Tapınağı’nda Amun-Ra, Mut ve Khonsu’ya Theban Triad ismiyle ortak olarak ibadet yapıldı. Sanatta ise Mut, genellikle Mısır krallarının çifte tacını giyen bir kadın olarak resmedildi. Mut tüm ülke üzerindeki gücünü bu şekilde temsil etti. Mut, birçok önemli eski Mısır festivaliyle anıldı. Tanrıçanın en büyük tapınağı ise Thebes’deki Karnak’ta yer almakta.

5. Osiris

Mısır yeraltı dünyası olarak bilinen Duat’ın hakimiyetinde bulunduğu tanrı. Kral Djedkara Izezi dönemine işaret eden blok üzerine, insan formunda tasvir edilir Osiris. Bu kısımda Osiris ismine karşılık gelen hiyeroglif sembollerin üst bölümünde tanrının üst gövdesinin bir kısmı ile başı tasvir edilir. Osiris bütün ikonografilerinde mumya bandajlarıyla sarılı şekilde portrelenmiştir. Kendisinin ayırt edici tacı temel formda koç boynuzundan oluşur ve ikonik merkezi nokta, kenarlarda bulunan kuş tüyü süslemeleri ile tamamlanır. Adının yazılışı, Osiris hakkında kesin kanıt sunabileceği düşüncesiyle birçok etimoloğun araştırma konusu olmuş ancak gizemli kalmaya devam etmiştir. Osiris’in derinine inersek; Göz ve taht sembolleriyle, Nil nehrinin hem doğusuna hem de batısına uzanmaktadır.

6. Amon-Ra

Amon Ra (Amun, Amen, Ammon) Antik Mısırın çok tanrılı sisteminde güneşin, havanın ve gökyüzünün tanrısı olarak biliniyordu. Mısır halkı ona “Tanrıların Kralı” ya da “Yüce Yaratıcı” şeklinde seslenirlerdi. Ra aynı zamanda Mısır’ın birçok hanedanlığına ev sahipliği yapan başkent Thebes’in koruyucu tanrısı idi. Öncesinde bu tanrıya sadece Ra denilirken; bir süre sonra gizemli anlamına gelen Amon ismi de eklendi ve Amon Ra olarak anılmaya başlandı. Enteresan olan şu ki, Mısırlılar diğer tanrılarının hiçbirine görünmez ve gizemli ismini vermemişlerdi. Bu tanım sadece Ra’ya verildi. Kimilerine göre, Ra’ya görünmez isminin takılmasının sebebi tahtını oğlu Osiris’e bırakmak zorunda kalması. Ra’nın sembolleri güneş sembollerini ifade eder. Phoenix’e benzer bir özelliği de bulunur; her sabah ateşlerin içinden Ra tekrar doğar. Budge’a göre; Ra Mısır’ın tek tanrısı idi. Diğer tüm tanrılar ve tanrıçalar; Ra’nın parçalarından oluşuyorlardı.

7. Anubis

Mısır tanrıları arasında yer alan Anubis, ölülerin yargıcı ve mumyalama tanrısıdır. Çakal, kral köpeği ya da çakal figürlü adam olarak temsil edilir ve mumyalamanın baş kişisi Anubis’i taklit eder. O dönemde tanrı ve tanrıçalarla imgelenen hayvanlar tapınaklarda tutularak lüks içinde yaşatılırdı. Bu şekilde Mısırlılar, kemirgenleri öldürmesi için kediyi evcilleştirdiler. Mumyalamanın köpek görünümlü tanrısının en genel formu; kulakları dik, kuyruğu serbest, büyülü bir güç tasmasına sahip çömelmiş pozisyondaki çöl köpeği şeklinde. Anubis’in köpeği siyah değildir ve bu durum semboliktir. Cesedin sodyum karbonat ile yapılan işleminden sonra oluşan renk farkı mumyalama sürecinde reçinenin sargılar üzerinde yarattığı kararmayı anlatır. Bu durum ölümün ardından yaşam fikrini onaylar niteliktedir. Ayrıca siyah, Nil alüvyonunun rengi olması nedeniyle Mısırlılar için doğurganlığı çağrıştırır. Bu nedenle ölünün vücudunu yaşam ile doldurma fikri Anubis’in koyu renk tüylerine atfedilir.

8. Horus

Gökyüzünün tanrısı ve ilahi krallığın sembolü olarak tanınır Horus. İsmi, Mısır dilinde ‘Har’ şeklinde ifade edilir. Figür yaklaşık İ.Ö. 3000 yılında yani dönemin başlarında, hiyerogliflerde görünmeye başlamıştır. Şahin görünümüyle Horus’un tahkimatlı kalelerin duvarlarında yer alan ve tuğla istifleyen kutsal yaratıkları işaret eden paletler gibi anıtlarda yer alması ise bu dönemden önce gerçekleşmiş. Tüm Mısır tarihi süresince Horus tamamen şahin formunda ifade edilmiş ancak insan formlu olup şahin başı ile gösterilen şekli, Horus’un bilinen en yaygın formu olmuştur.

9. Hathor

Sevgi ve doğumun tanrıçası, güzel bir kadın tanrıça olan Hathor’un aynı zamanda bir inek ya da inek kulakları ve boynuzlarına sahip bir kadın olarak imgelendiği de biliniyor. Evrensel inek tanrıça aynı zamanda kralın da sembolik annesi. Hathor adının kendisi, Mısırlılarında bu karmaşık tanrıçanın özünü tanımlamakta güçlük çektiklerini açıklar nitelikte. İsim, tanrıçayı tanrı Horus ile direkt bağdaştırmakta. Öyle ki Hathor kelimesi tam olarak “Horus’un evi” anlamına geliyor. Ancak tanrıça Hathor, “ tanrıyı korumuş olan gökyüzünün kadını” olarak da sembolize edilir. Güneş-tanrı Ra’nın kızı olarak bilinir ve sanat ve mimaride de adından sıklıkla söz edilir. Hathor, bunların yanında dişi aslan, yılan ya da çınar ağacı olarak da temsil edilir. Yabani ineklerin habitatı da Nil Nehri bataklıkları olduğu için papirüs, onun kutsal bitkisi anlamını taşır. Papirüsün yetiştiği yerden toplanması ritüeli tanrıçanın onuruna yapılır. Doğası genel anlamda iyi huylu ve sevecendir. Hathor’un “Ra’nın gözü” olarak insan ırkını yok etmesini kapsayan efsaneden anlaşılacağı şekilde, yıkıcı bir yanı da bulunur. Önceki dönemlerde inek-tanrıçalara duyulan büyük bir saygı vardır.

10. Thoth

Mısır tanrıları arasında yer alan Thoth öğrenmenin ve bilginin tanrısı olarak anılır. Babun ya da balıkçıl şeklinde de temsil edilir ve zaman içerisinde bu hayvanlardan birinin başını taşıyan bir adam vücuduyla da imgelenmiştir. Ay- tanrı; bilgiye ve yazarlara öncülük eder ve yol gösterir. Thoth bu şekilde iki formda da temsil edilebilmekte.

11. Isis

Olağanüstü büyülü güçlerin tanrıçası ve kralın sembolik annesi olarak tanınır Isis. Tanrıçanın adı hiyerogliflerde tahtı temsil eden bir sembol ile gösterilir. Bu durum Mısır’da gerçekleşen krallık değişiminde oynadığı keskin rolü temsil etmekte. Isis, eserlerde başı üzerinde taht sembolü ya da inek boynuzlu taç ile kraliçe görünümünde bir formda gösterilir. Eski Krallık zamanında kutsal olarak kabul edilmiş olan ‘tyet’ tılsımı, Yeni Krallıkla beraber Isis’in özel sembolü haline gelmiş. Bu tılsım, ön bölümünde bir düğüm ya da ilmek ile kıvrımlı bir formdadır. İlahi gücün sembolü olan “ankh”- yaşam işareti ile bağlantılıdır. Ölüler Kitabında tyet, kırmızı akikten yapılır şekilde ifade edilir. Isis, anne rolü dolayısıyla kendisini zaman zaman dişi domuz olarak ifade edebilir. Ayrıca, Memphis’in kutsal boğasını doğurmuş Isis-inek formları bulunmaktadır.

12. Sekhmet

Aslanın vahşiliği, genel hatlarıyla aslan başı ve kadın vücuduyla simgelenen bu tanrıçaya liderlik etmiş. Sekhmet, Eski Mısırlıların tanrılara karşı olan sorumluluklarını yerine getirdiklerinden emin olmakla görevlidir. Adı basitçe, karakterinin yıkıcı yönüne denk olarak “güçlü, kudretli” anlamını taşımaktadır. Dişi aslan kafası ve kadın bedeni ile tasvir edilir. Zaman zaman, giydiği keten elbisenin göğüs uçlarında, aslanların yelelerindeki şekillerde görülebilir. Bunun yanında aslana dair eski bir motif olan rozet desenleri yer alır. Sekhmet, Güneş-tanrı Ra’nın kızıdır ve zaman içerisinde “Anktawy’nin kraliçesi” olarak lokal kültüre dahil edilir. Mısır tanrıları arasında yer alan Sekhmet bu süreçte Ptah’ın eşi olarak kabul edilir.

Listelist - Zeynep Durusoy