Birinci Dünya Savaşı'nın başta gelen cephelerinden birini oluşturan Çanakkale Savaşları, deniz ve kara muharebelerinden oluşup yaklaşık bir yıl kadar sürdü. Akdeniz ile Karadeniz arasındaki stratejik deniz yoluna sahip olmak ve Çarlık Rusyası ile bağlantı kurmak için İngiliz ve Fransızlar tarafından başlatılan Çanakkale Savaşlarında, müttefik devletler amaçlarına ulaşamayarak büyük kayıplar verdi.
Muhalif - Özel
Çanakkale Boğazı ve Gelibolu Yarımadası'nın, denizden ve karadan ele geçirilmesi için başlatılan harekat müttefiklerin planlarını boşa çıkardı. 20 Ocak 1915'te Gelibolu'daki 19. Tümen Komutanlığına atanan Mustafa Kemal Atatürk, o sırada Kabatepe-Arıburun arasına çıkan ANZAK Kolordusu birliklerinin saldırılarını durdurdu ve geri çekilmelerini sağladı. Bu başarısından dolayı 1 Haziran 1915'te Albaylığa yükseltilerek 8 Ağustos'ta Anafartalar Grup Komutanlığına getirildi. Conkbayırı Muharebelerinde bir düşman mermisinin saçtığı misket kalbinin üzerine isabet eden Mustafa Kemal, parçalanan saati ile kurtuldu. Çanakkale Zaferinin en önemli sonuçlarından biri Türkiye Cumhuriyeti’nin yeni bir ulus-devlet olarak tarih sahnesine çıkması olarak değerlendiriliyor. Adını ilk kez Çanakkale Savaşlarıyla duyuran Yarbay Mustafa Kemal, Çanakkale Zaferiyle "Anafartalar Kahramanı" unvanını kazanırken, bağımsızlık uğruna "size ölmenizi emrediyorum" sözleri tarih sayfalarında. Kurtuluş savaşına giden yolun ise böyle bir güç ve güvenle kazıldığına dikkat çekiliyor.
"Sekiz metre kadar yakın olan siperlerde bir tarafta Türkler, Arnavutlar..."
Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi (ÇOMÜ) kurucu rektörü, Çanakkale 1915- Buzdağı kitabında Prof. A. Mete Tunçoku, “Nedir Çanakkale Savaşları'nı benzerlerinden böylesine farklı ve önemli kılan özellikler! Akla ilk gelen husus, çok uzak ülkelerden gelen ve birbirlerini hiç tanımayan ulusların, Çanakkale'de insanlık tarihinin tanık olduğu en kanlı savaşlara katılmış olmalarıdır” diyor. Çanakkale’de 7 düvele karşı verilen kanlı savaşla ilgili Prof. Tonçoku, “Düşünün bir kere, Düşünün bir kere, bazan Düşünün bir kere, bazan sekiz metre kadar yakın olan siperlerde bir tarafta Türkler, Arnavutlar Arnavutlar, Araplar, Kürtler, Almanlar; karşı tarafta ise İngilizler, Fransızlar, Anzaklar, İrlandalılar, Hintliler, İskoçlar, Maoriler, Senegal ve Sudanlılar... Yüzbinlerce insan Gelibolu Yarımadası'nın daracık kıyılarında, dik yamaçlı tepelerinde ve derin vadilerinde aylarca kanlı bir mücadele veriyor...” diye anlatıyor kitabında. Tunçoku, büyük zaferin kahramanlarıyla da ilgili şu bilgileri veriyor:
“Bu büyük zaferde savaşı idare edenlere bir not düşmek gerekmektedir. En başta General Cevat Çobanlı, o tarihte Akdeniz (Çanakkale) Boğazı Müstahkem Mevki komutanıydı. Boğazı savunmanın her türlü inceliğini düşünmüştü. Zaten Harp okulunu birincilikle bitirmiş, kendisini göstermişti. Zaferden sonra “18 Mart Kahramanı” unvanını almıştı. 13.Erkân-ı Harbiye Reisi, Harbiye Nazırı gibi makamlara da gelmişti. Binbaşı Selahaddin Adihi, Yüzbaşı Hakkı Bey de Çanakkale Deniz Zaferi’nin unutulmaması gereken kahramanlarıydılar”.
Çanakkale Deniz Zaferi Kronolojisi
13 Ocak 1915: Çanakkale'yi geçme planı Amiral Garden tarafından hazırlanmış ve 13 Ocak'ta Savaş komitesi tarafından onaylanmıştı.
20 Ocak 1915: Atatürk'ün Kuruluş halinde bulunan 19. Tümen Komutanlığına (Tekirdağ) atanması.
2 Şubat 1915: Atatürk'ün Tekirdağ'a gelişi ve 19. Tümeni kurma çalışmalarına başlaması.
19 Şubat 1915: Müttefik Donanması'nın Boğaz'ın dış tabyalarını bombalamaya başlaması.
25 Şubat 1915: Tekirdağ'daki 19. Tümen Komutanlığı'nın Maydos (Eceabat)'a nakli ve Atatürk'ün 19. Tümen Komutanlığı üzerinde olmak üzere Maydos Bölgesi Komutanı olarak görevini sürdürmesi.
7 - 8 Mart 1915:7 Mart'ı 8 Mart'a bağlayan gece Nusrat mayın gemisi düşman gemilerinin projektörlerine aldırmadan Anadolu yakasındaki Akyarlar'a mayınlarını bıraktı.
12 Mart 1915:Hamilton Fransız ve İngiliz Kara Kuvvetleri başkumandanlığına tayin edildi.
16 Mart 1915: Amiral Carden sinirleri bozulduğu için görevden ayrıldı yerine Amiral de Robeck atandı.
18 Mart 1915: Çanakkale deniz zaferlerinin kazanıldığı gün.
Fransız ve İngilizler'in Çanakkale'ye yaptıkları deniz saldırısının başarısızlığı.
23 Mart 1915: Gelibolu/Çanakkale'de 5. Ordu'nun kurulması.
24-26 Mart 1915: Alman General Liman von Sanders Çanakkale’de V. Ordu komutanı oldu.
Sanders'in Gelibolu'ya gelmesi, yeni savunma planı yapması, Atatürk'ün komutanı olduğu 19. Tümeni ordu ihtiyat kuvveti olarak kendine bağlaması.
18 Nisan 1915: Mustafa Kemal, 18 Nisan 1915'te
Çamyayla (Bigali) köyüne gelerek köy evini Karargah yapmıştı.
22 Nisan 1915: Müttefikler'in Gelibolu'ya çıkarma yapmaları.
25 Nisan 1915: Arıburnu Zaferi kazanıldı. İtilaf Devletleri'nin, Arıburnu'na asker çıkarmaları üzerine Mustafa Kemal'in Tümeniyle düşmanı önleyerek durdurması. İngiliz ve Fransızların Seddülbahir, Arıburnu ve Kumkale'ye asker çıkarmaları, 9 ay sürecek Çanakkale kara savaşlarının başlaması.
28 Nisan 1915: Seddülbahir'de "1. Kirte Savaşı" olarak bilinen muharebe.
1 Mayıs 1915: Fransız Joule denizaltısı mayına çarparak battı.
2 Mayıs 1915: Van'ın Rus ve Ermeniler tarafından işgali.
6 - 8 Mayıs 1915: İkinci Kirte muharebesi.
12 Mayıs 1915: Muavenet-i Milliye torpidobotunun İngiliz Goliath zırhlısını torpilleyerek batırması, Çanakkale Muharebeleri tarihinde önemli bir yer tutar.
19 Mayıs 1915: Liman Von Sanders’in 42 bin kişilik bir kuvvetle Arıburnu çıkarma noktasındaki Anzaklar’a yönelik başarısız saldırısı. Türkler 10 bin kayıp vererek geri çekildi. 19 Mayıs 1915 günü Çanakkale Savaşı’nın en kanlı günlerinden biri yaşanmıştır.
1 Haziran 1915: Atatürk'ün Albaylığa yükselmesi.
4 Haziran 1915: Seddülbahir'de 3. Kirte Savaşı.
6 Ağustos 1915: Arıburnu'nda Anzak'ların cephenin ortasından büyük taarruzu.
8 Ağustos 1915:Atatürk'ün Anafartalar Grubu Komutanlığına getirilmesi.
9 Ağustos 1915:Birinci Anafartalar Zaferi.
10 Ağustos 1915:Conkbayırı Zaferi.
15 Ağustos 1915: Kireçtepe Muharebeleri.
21-22 Ağustos: İkinci Anafartalar Zaferi.
1 Eylül 1915: Atatürk'e, Anafartalar Grubu Komutanlığı'ndaki üstün başarılan sebebiyle "Muharebe Gümüş Liyakat Madalyası" verilişi.
8 Ocak 1916: Fransız-İngiliz birliklerinin Gelibolu'dan çekilmeleri.
9 Ocak 1916: Mustafa Kemal önderliğindeki Türk Ordusu tüm cephelerde savaşı kazanmış ve 9 Ocak 1916 tarihinde İttifak Devletleri Gelibolu Yarımadası'ndan tamamen çıkartılmıştır.
14 Ocak 1916: Mustafa Kemal'in Edirne'de XVI. Kolordu Komutanlığına başlaması.
17 Ocak 1916: Atatürk'e, "Anafartalar Grubu Komutanlığı"ndaki üstün başarıları sebebiyle "Muharebe Altın Liyakat Madalyası" verilişi.
Yorum Yazın