MHP’nin yeni anayasa çalışmasında yer alan “AYM’nin yüksek mahkeme statüsünden çıkarılması” önerisinin aksine İYİ Parti’nin çalışmasında, “AYM ve HSK’nin yapısı korunuyor.” Ancak her iki kurumun da üyelikleri yeniden belirleniyor. Buna göre, AYM ve HSK’nin üye yapılarının “muhalefet ve iktidar açısından eşit olması” öngörülüyor. Bununla birlikte TBMM’nin denge ve denetleme yetkilerinin artırılması için “soru, gensoru” uygulamalarına geri dönüşe geçiş önerisi yer alırken, TBMM’deki komisyonların üye yapısının da yine “muhalefet ve iktidar” olmak üzere eşit oranda belirlenmesi önerisi dikkat çekiyor.
MHP Genel Başkanı Devlet Bahçeli, geçen haftalarda partisinin anayasa çalışmasını açıklamıştı. Henüz Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın bilgisine sunulan anayasa çalışması ile ilgili Bahçeli, “AYM’nin yüksek mahkeme statüsünden çıkarılmasının öngörüldüğünü” belirtmişti. MHP’nin çalışmasının ardından şimdi muhalefet partileri de 2023 seçimlerine doğru giden süreçte iktidar ile muhalefet arasında çokça tartışılacak güçlendirilmiş parlamenter sistem önerilerini açıklamaya hazırlanıyor. İYİ Parti Genel Başkanı Meral Akşener, 26 Mayıs’ta partisinin çalışmasını kamuoyu ile paylaşacak.
CUMHURBAŞKANI ‘TARAFSIZ’ OLACAK
Cumhuriyet’in edindiği bilgiye göre İYİ Parti’nin çalışmasında MHP’nin önerisinin aksine AYM’nin yapısı güçlendiriliyor. 2018 yılında yapılan anayasa değişikliği ile AYM’nin üye yapısı da yeniden belirlenmişti. Buna göre, 15 üyeden kurulu olan AYM için TBMM’ye, iki üyeyi Sayıştay Genel Kurulu’nun kendi başkan ve üyeleri arasından, her boş yer için gösterecekleri üçer aday içinden, bir üyeyi ise baro başkanlarının serbest avukatlar arasından gösterecekleri üç aday içinden yapacağı gizli oylamayla seçme hakkı getirilmişti. İYİ Parti’nin önerisinde, söz konusu adaylıklar için muhalefetin ve iktidarın önerdiği adaylar arasından oluşacak üyelerin eşit şekilde belirlenmesi öngörülüyor. Aynı yöntem HSK için de düşünülüyor. Adalet Bakanı’nın kurul başkanı olduğu, ilgili bakan yardımcılarının da yer aldığı HSK, mevcut sistemde 13 üyeden oluşuyor. Cumhurbaşkanı HSK için 4, TBMM de 7 üye seçiyor. İYİ Parti’nin çalışmasında ise TBMM’deki üye seçimlerinin de “muhalefet ve iktidar açısından eşit şekilde dağılımını öngörecek bir yapının oluşturulması” öngörülüyor. Cumhurbaşkanının da parlamenter sistemde olduğu gibi “tarafsız” hale getirileceğine dikkat çekilirken, cumhurbaşkanının da yüksek mahkemelere üye dağılımı yaparken, “eşit dağılım yapabilmesinin önünün açılacağı” ifade ediliyor. TBMM seçimlerinin bu şekilde düzenlenmesinin “Meclis’in yetkisini artıracağı ve tarafsız adalet sistemine zemin hazırlayacağına” dikkat çekiliyor. Öte yandan İYİ Parti’nin çalışmasında, AYM için “TBMM’den geçen yasaların anayasaya şekil ve esas bakımından uygunluğunu denetleme yetkisinin de güçlendirileceğine” dikkat çekiliyor.
YETKİ YENİDEN PARLAMENTODA
Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi’ne geçişle birlikte kabinenin Meclis içinden seçilmemesi nedeniyle “yürütmenin parlamentoya karşı bir sorumluluğu” bulunmuyordu. İYİ Parti’nin çalışmasında ise kabinenin yeniden Meclis içinden seçilmesi öngörülüyor. İYİ Parti’nin çalışmasında TBMM’nin denge ve denetleme gücünün artırılması için “yeniden soru, güvenoyu ve gensoru” uygulamalarının getirilmesi öngörülüyor. Cumhurbaşkanlığı hükümet sisteminde “milletvekillerinin yazılı ve soru yollarıyla bilgi edinme haklarının da bakanların yanıt vermemesi gerekçesiyle işlevsellik kazanmadığı için” milletvekillerinin yazılı ve sözlü soru yollarının da parlamenter sistemdeki gibi düzenlendiği ifade ediliyor. Ayrıca mevcutta TBMM’deki komisyonlarda iktidar üyesi partinin milletvekili sayısı da fazla. İYİ Parti’nin çalışmasında ise komisyonlardaki üye yapılarının “muhalefet ve iktidar” tarafından eşit belirlenmesi öngörülüyor. İYİ Parti, bu uygulamanın TBMM’den geçecek yasa çalışmalarının da daha verimli ve her türlü önerinin dikkate alınacağı bir sistemi getireceğini” savunuyor. İYİ Parti’nin önerisinde ayrıca parlamenter sistemde olduğu gibi bakanlar kurulu ve Başbakanlık’a da geri dönüşün öngörüldüğüne dikkat çekiliyor.
Cumhuriyet / Selda Güneysu
