Bilim insanlarına göre insan kaynaklı sera gazı salımları, yalnızca iklimi değil, Dünya’nın dönüş hızını da değiştiriyor. Bu beklenmedik etki, gezegenimizdeki günlerin giderek uzamasına yol açıyor.
İklim değişikliğinin etkileri; biyolojik çeşitlilik kaybından aşırı hava olaylarına, deniz seviyesinin yükselmesinden orman yangınlarına ve kitlesel göçlere kadar hayatın her alanında hissediliyor. Ancak son bulgular, bu etkilerin şimdiye kadarki en sarsıcı sonuçlarından birine işaret ediyor.
Bilim insanları uyarıyor: etkisi sanılandan büyük
ETH Zürih’ten Prof. Benedikt Soja, BBC’nin Science Focus dergisine yaptığı açıklamada, “Son 100 yılda neden olduğumuz iklim değişikliğiyle tüm gezegeni bu ölçekte etkileyebilmemiz gerçekten büyüleyici” ifadelerini kullandı.
Soja’ya göre bu etki, Dünya’nın dönüşünü etkileyen bugüne kadarki tüm baskın faktörlerden daha büyük olabilir.
Günler neden uzuyor?
Sera etkisi uzun süredir biliniyor. Karbondioksit gibi gazların atmosferde artması, daha fazla ısının hapsolmasına ve küresel sıcaklıkların yükselmesine neden oluyor. Geçen yıl dünya genelindeki sıcaklıklar, 20. yüzyıl ortalamasının 1,18 derece üzerine çıktı.
Bu artış, iklim değişikliğinin en yıkıcı etkilerinden kaçınmak için kritik eşik kabul edilen 1,5 derece sınırına tehlikeli biçimde yaklaşıldığını gösteriyor.
Buzullar hızla eriyor
Küresel ısınmanın en önemli sonuçlarından biri, Kuzey ve Güney Kutbu’ndaki dev buz kütlelerinin erimesi. İsviçre, son iki yılda buzul kütlesinin yaklaşık yüzde 10’unu kaybetti.
Antarktika her yıl yaklaşık 150 milyar ton, Grönland ise 270 milyar ton buz kaybediyor. Bu devasa kütle hareketi, Dünya’nın fiziksel dengesini doğrudan etkiliyor.
Dünya neden yavaşlıyor?
Soja ve ekibinin ABD Ulusal Bilimler Akademisi Dergisi PNAS’ta yayımlanan çalışmasına göre, buzlar eridikçe kütle kutuplardan okyanuslara taşınıyor. Bu durum, Dünya’yı daha basık hale getiriyor ve kütlenin dönüş ekseninden uzaklaşmasına yol açıyor.
Fizikte bu süreç, açısal momentumun korunumu yasasıyla açıklanıyor. Kütle dönüş ekseninden uzaklaştıkça atalet momenti artıyor ve gezegenin dönüşü yavaşlıyor.
Buz patencisi benzetmesi
Soja, bu durumu dönen bir buz patencisine benzetiyor: Patenci kollarını açtığında dönüşü yavaşlar, kollarını topladığında ise hızlanır. Dünya’da da buzlar eridikçe benzer bir etki ortaya çıkıyor.
Araştırmaya göre 1900–2000 yılları arasında iklimin gün uzunluğuna etkisi yüzyılda 0,3–1,0 milisaniye arasındaydı. 2000’den sonra hızlanan buz erimesiyle bu oran 1,3 milisaniyeye çıktı.
En kötü senaryoda, sera gazı salımları kontrol altına alınmazsa bu artış 2100’e kadar yüzyılda 2,6 milisaniyeye ulaşabilir.
Görünmez ama kritik bir değişim
Günlük yaşamda fark edilmesi neredeyse imkânsız olan bu değişim, hassas biçimde senkronize edilmiş küresel teknoloji altyapısı için ciddi sonuçlar doğurabilir.
Zamanın ince ayarı nasıl yapılıyor?
Zaman ölçümünde üç temel sistem bulunuyor: Atom saatlerine dayanan Uluslararası Atomik Zaman (TAI), Dünya’nın dönüşüne göre belirlenen Evrensel Zaman (UT1) ve bu ikisini uzlaştıran Koordine Evrensel Zaman (UTC).
UTC ile UT1 arasındaki farkı 0,9 saniyenin altında tutmak için 1972’den bu yana “artık saniye” uygulaması kullanılıyor. Ancak bu sistem düzenli değil; ihtiyaç oldukça devreye giriyor.
Dijital dünyada artık saniye sorunu
1972’den bu yana 27 artık saniye eklendi. Sonuncusu 2016’da uygulanırken, 2020’li yıllarda henüz yeni bir ekleme yapılmadı.
Bu düzensizlik, dijital çağda ciddi sorunlara yol açabiliyor. 2012’de eklenen bir artık saniye; Reddit, Instagram, LinkedIn ve Netflix gibi platformlarda aksamalara neden olurken, yüzlerce uçuşun gecikmesine yol açmıştı.
