Su havzaları, doğanın su döngüsündeki en kritik alanlardan biridir. Yağmur ve kar sularının biriktiği, yüzey sularının dere, göl veya barajlara aktığı bu alanlar; hem içme suyu kaynaklarının korunmasında hem de ekosistemin dengesinde hayati rol oynar. Son yıllarda artan yapılaşma baskısı nedeniyle su havzalarının korunması daha da önemli hale geldi. Peki, su havzası nedir, bu alanlarda yapılaşma neden sınırlıdır ve yetki kimdedir?
Su havzası nedir?
Su havzası, yağmur, kar ve diğer yağışların biriktiği, yer altına süzüldüğü veya yüzey sularıyla birleşerek bir nehir, göl veya baraja aktığı coğrafi bölgelerdir. Bir başka deyişle, tüm yüzey sularının tek bir çıkış noktasına (örneğin bir baraj ya da dere yatağına) yönlendiği doğal alanlardır.
Su Havzası Ne İşe Yarar?
Yer altı ve yer üstü su kaynaklarını besler.
Tarım, sanayi ve içme suyu temini açısından kritik rol oynar.
Ekosistemlerin devamlılığına katkı sağlar.
Sel ve taşkın riskini azaltır.
Su Havzalarında Yetki ve Sorumluluklar Kimde?
Türkiye'de su havzalarının korunması, planlanması ve yönetimi birçok kurumun sorumluluğu altındadır:
1. Devlet Su İşleri (DSİ)
Havza planlamasını yapar.
Barajlar ve göletler gibi büyük su yapılarını yönetir.
Su yapıları için ruhsatlandırma süreçlerinde ana kurumdur.
2. Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı
Su havzalarında çevresel etki değerlendirmesi (ÇED) süreçlerini yürütür.
Havza koruma planlarını hazırlar ve takip eder.
Koruma kuşakları (mutlak, kısa, orta, uzun mesafe) belirler.
3. İl ve İlçe Belediyeleri
Yerel bazda imar planları yaparken havza sınırlarına uymak zorundadır.
Su havzalarındaki kaçak yapılaşmayı denetlemekle yükümlüdür.
4. İSKİ ve Diğer Su ve Kanalizasyon İdareleri
Su havzalarını korumak için denetim ve yaptırım yetkisine sahiptir.
Özellikle içme suyu temin edilen alanlarda yapıları denetler, gerekirse yıkım kararı verir.
Su Havzalarında Kaçak Yapı ve Yıkım Kararları
Havza Koruma Alanları Nelerdir?
İçme suyu temin edilen baraj ve göllerin çevresi 4 ayrı koruma kuşağına ayrılır:
Mutlak Koruma Alanı: Yapılaşma kesinlikle yasaktır.
Kısa Mesafeli Koruma Alanı: Sınırlı faaliyetlere izin verilir.
Orta Mesafeli Koruma Alanı: Belirli kurallara tabi olmak kaydıyla bazı yapılar yapılabilir.
Uzun Mesafeli Koruma Alanı: Tarımsal ve yerleşim faaliyetlerine daha esnek yaklaşılır.
Kaçak Yapılarda Ne Olur?
Su havzasında izinsiz yapılaşma tespit edilirse, ilgili su idaresi (örneğin İSKİ) yıkım kararı alabilir.
Bu karar doğrultusunda yapı sahiplerine tebligat gönderilir.
Yıkım yapılmazsa cezai işlem uygulanabilir.
