Kasım ayıyla birlikte vitrinler “tek gün indirim”, “son fırsat”, “kaçırılmayacak kampanya” mesajlarıyla dolmaya başladı. Kara Cuma (Black Friday) olarak bilinen büyük indirim döneminde tüketiciler alışverişe yönelirken, uzmanlar bunun yalnızca ekonomik değil aynı zamanda psikolojik bir süreç olduğunu vurguluyor.
Araştırmalara göre indirim kurguları, beynin karar verme mekanizmasını etkileyen özel stratejilerle hazırlanıyor.
Kampanyalar beynin karar mekanizmasını etkiliyor
Uzmanlar, yoğun kampanya mesajları ve sınırlı süre baskısının beynin daha az bilgiyle daha hızlı karar vermesine neden olduğunu belirtiyor. Normal şartlarda önemli bir ürünü satın almadan önce fiyat, özellik, yorumlar ve bütçe gibi kriterleri karşılaştırıyoruz.
Ancak zaman baskısı devreye girdiğinde beyin, “yeterli bilgi” eşiğini düşürüyor ve çok daha hızlı karar veriyoruz.
“Az kaldı, tükeniyor” uyarıları değer algısını değiştiriyor
Bilim insanlarına göre indirim dönemlerinde sıkça kullanılan “stokta sadece 8 adet kaldı” veya “12 kişi bunu sepetine ekledi” gibi ifadeler rekabet duygusunu tetikliyor. Bu durum, ürünün olduğundan daha değerli görünmesine yol açıyor. Kısıtlılık hissi arttıkça beyin, ürünü kaçırma korkusuyla harekete geçiyor ve farkına bile varmadan dürtüsel alışveriş davranışı ortaya çıkıyor.
Uzmanlar, bu durumu psikolojide “hız–doğruluk dengesi” olarak bilinen etkiyle açıklıyor. Hızlı karar verildiğinde hata yapma olasılığının arttığı, gerçek ihtiyaçlar yerine ani duygularla hareket edildiği belirtiliyor.
“Gerçek aciliyet yok, yapay baskı yaratılıyor”
Araştırmacılar, indirim haftalarında kullanılan geri sayım saatlerinin, “bugüne özel” etiketlerinin ve sınırlı stok mesajlarının tüketiciler üzerinde yapay bir aciliyet hissi oluşturduğunu vurguluyor:
“Acele edince rasyonel düşünme geri plana düşüyor. ‘Gerçekten ihtiyacım var mı?’ sorusu yerine ‘Ya kaçırırsam?’ düşüncesi devreye giriyor.”
Kontrolü korumanın yolları
Bilim insanları, bilinçli alışveriş için şu önerileri paylaşıyor:
Önceden plan yapın: İhtiyacınızı indirimden önce belirleyin.
Bütçe belirleyin ve gözünüzün önünde tutun.
Satın almadan önce durup düşünün: Bir dakika bile yeter.
“Bu ürünü normal fiyata ister miydim?” sorusunu mutlaka sorun.
Araştırmacılar, iyi bir fırsat yakalamanın keyifli olabileceğini ancak kimin kazandığını hatırlamanın önemli olduğunu vurguluyor: Kazanan çoğu zaman satıcılar, tüketiciler değil.
