İngilizcede “Off-Shoring production” diye tanımlanan Türkçeye ise “denizaşırı ülkelerde üretim” olarak çevrilebilecek uluslararası işletmecilik yöntemi ile özellikle Çin’e yönelen Amerikan şirketlerinin üretimlerini orada uzun bir zaman sürdüremeyeceklerine ve üretimi tekrar Amerika’ya yöneltmeye başladıklarına ilişkin belirtiler ortaya çıkmaya başladı bile.
Özellikle Çin’deki ucuz işçilik ve Çin’in büyük pazar olması nedeniyle buraya akın eden ve Çin’in ekonomik gücünü adeta devleştiren yabancı yatırımcıların, özellikle ABD’li yatırımcıların, bu konuyu tekrar gözden geçirmeye başladıkları ortaya çıktı. İşletmeci ve İktisatçılar bu geri dönüş olgusuna “backshoring-sahile dönüş”-veya “sahile geri dönüş” diyorlar.
Bu konuda ABD’nin ünlü NCR-National Cash Regişters isimli şirketinin 2009 yılında verdiği bir karar tartışılıyor. ATM makinaları da yapan bu şirket diğer Amerikan şirketlerinin yolunu izleyip kaliteli ATM makinalarını Singapur’daki Flextronics International şirketi eliyle üretmeye başlamıştı. Aynı şirket eliyle Brezilyada da üretim yaptıran NCR şirketi milyonlarca dolar tasarruf yapacağını ve üretim maliyetlerini kaliteden ödün vermeden gerçekleştireceğini hesaplamıştı.
Ama şimdi bu fikirden tamamen olmasa bile kısmen vazgeçme eğilimi göstermeye başladı. Bunun nedeni ise uzak mesafe nedeniyle dizayncı, mühendis, bilişim teknolojisi uzmanlarının hem birbirlerinden hem de müşterilerinden uzak olmaları nedeniyle yeni modeller geliştiremediği ve müşterisi olan bankaların isteklerine uygun gerekli değişme ve ayarlamaları yapamadığını veya geciktiğini anlamış olması. NCR şirketi şimdi üretimin bir kısmını “backshoring” yaparak Georgia eyaletindeki Columbus kentinde,kendi teknoloji merkezine çok yakın bir yerde gerçekleştirecek.
Şirketin Küresel üretimden sorumlu Genel Müdür yardımcısı Peter Dorsman NCR’in bu kararından sonra çok sayıda ABD üretim şirketinin kendilerinin de konuyu inceleyeceklerini söylediklerini ve yakında bir çok Amerikan üretim şirketinin Backshoring yapacağını söyledi. Geçenlerde ünlü General Electric şirketinin Genel Müdürü (CEO) Jeff Rimmelt West Point’te düzenlenen Liderlik konferansında yaptığı bir konuşmada Amerikalı şirketlere çağrıda bulunarak kendi ülkelerinde üretim yapmalarını istedi. 2009 yılı içinde yapılan bir açıklamada ise General Electric Şirketi’nin New York Schenactady’de bir yoğunlaşmış pil fabrikası ile Louisville Kentucky’de de hybrid elektrikli şu ısıtıcısı fabrikası kuracağı açıklanmıştı. Benzer bir çağrıyı da dünya kimyasal devlerinden Dow Chemicals’in Genel Müdürü Andrew Liveris yaptı ve kendi ülkesinin üreticilerini ülkeye geri dönmeye ve ABD’de yatırım yapmaya çağırdı.
Backshoring bir Amerikan sorunu mü?
Uzmanlar backshoring olgusunun özellikle Amerikaya has bir konu olduğunu belirterek, Amerikalı üretim şirketlerinin Avrupalılardan daha saldırgan bir tutum içine girerek Çin’e akın ettiklerini, Japon firmalarının ise mülkiyet, patent, entelektüel haklar ile güvenlik sorunları ve araştırma-geliştirme ve üretim yerleri arasındaki mesafelerden dolayı sadece emtia türünden olan ürünlerini Çin ve diğer Asya ülkelerinde yaptıklarına dikkati çekiyorlar.
Bir başka backshoring örneğini ise Wright Engineered Plastics Inc. isimli Santa Rosa, Kaliforniya’da kurulu enjeksiyon molding üretimi yapan bir ABD şirketi oluşturuyor. Bu şirket ABD’nin batısındaki üretim kapasitesini artırmaya ve Asyadaki üretimini iyice kısmaya karar verdiğini açıkladı. Bunun nedeni ise mal sattığı şirketlerin tekrar Amerikaya dönmüş olmaları. O da müşterilerini izlemek için geri dönüyor.
Şeker hastaları için kandaki glikozu ölçen gereçler yapan Diagnostic Devices Inc. isimli bir şirket de Çinde 5 yıllık üretim anlaşması ile bağlı olduğu şirket ile yaptığı üretimi yüzde 40 azaltıp ABD’nin Kuzey Karolina eyaletindeki fabrikasını otomatikleştirip burada üretim yapmayı kararlaştırdı. Şirket ayrıca Çin’deki patent ve teknik bilgilerini daha da güvence altına alacak önlemler planladı ve uygulamaya koydu. Teknik bilgilerin çalınması ve kopyacılık sorunu Çin’deki üretimciler için ciddi bir tehdit oluşturuyor.
Doğrudan Yabancı Sermaye çekmeye çalışan ülkelerin üretici firmalara verdikleri vergi bağışıklığı, ucuz üretim girdileri, ihracat teşvikleri gibi çekici faktörlerin giderek önemini kaybetmek üzere olduğunu bildiren bazı uzmanlar özellikle ABD şirketlerine ülkeye dönmelerini uzun vadede daha yenilikçi olmalarını sağlayacağını belirtiyorlar.
2005 yılında yayımladığı “Outsourcing America: The True Cost of Shipping Jobs Overseas and What Can be Done About It” isimli kitapta bu konudaki fikirlerini açıklayan Rochester Institute of Technology öğretim üyesi Profesör Ron Hira “özellikle yüksek teknoloji yoğunluklu üretim alanları, iletişim ve sağlıkla ilgili araç ve gereç üretimi yapan ve kalitede hassasiyet gerektiren dallarda üretimin ABD’de yapılmasının ülkenin rekabet gücünü artırmada önemli bir rol oynayacağını” belirtti. Profesör Hira kitabında “Bu yolla şirketlerin ABD’deki müşterilerinin sorunlarına ve isteklerine daha uygun yeni ürünler ve teknolojiler üretebilmelerine olanak sağlayacak” dedi.
Şimdilerde işletme ve ekonomi literatürüne katılan Backshoring deyiminin yeni uygulamaları bekleniyor. Bakalım ortaya çıkan örneklere yenileri katılacak mı?
Yüreğine sağlık