Dışişleri, "istenmeyen kişi"yi önlemek için formül aradı

Dışişleri Bakanlığının, Cumhurbaşkanlığından gelen bu talimat karşısında iki gün boyunca girişimde bulunduğu ancak başarılı olamadığı ifade edildi.

Türkiye’nin 10 büyükelçiyi istenmeyen kişi ilan ederek ülkeden göndermesi halinde bunun tarihte bir ilk olacağı, bugüne kadar bu kadar çok sayıda ülke büyükelçisinin hiçbir ülke topraklarından aynı anda gönderilmediği belirtildi. Tarihte diplomatların toplu olarak istenmeyen kişi ilan edilmesine yönelik bilinen en büyük örnek olarak 1971’de İngiltere’nin 100’den fazla Sovyet diplomatı göndermesi gösterildi. Ancak burada da işlem sadece tek bir ülkenin diplomatlarını kapsıyordu.

Osman Kavala’nın serbest bırakılması için Almanya, ABD, Danimarka, Finlandiya, Fransa, Hollanda, İsveç, Kanada, Norveç ve Yeni Zelanda büyükelçiliklerinin 18 Ekim akşamında yaptığı ortak açıklamada; “AİHM’nin bu husustaki kararları doğrultusunda Osman Kavala’nın derhal serbest bırakılmasının sağlanması için Türkiye’ye çağrıda bulunuyoruz” denilmişti.

"Hadsiz açıklamanın kabul edilemez olduğu…”

Hükümetten aynı gece sert açıklamalar yapılırken 10 ülkenin Ankara büyükelçisi ertesi sabah 19 Ekim’de Dışişleri Bakanlığı’na çağrılmışlardı. Dışişleri görüşme sonrasında, ”Bu ülkelerin büyükelçileri/ Maslahatgüzarlarına, sosyal medya üzerinden yapılan ve bağımsız yargı tarafından yürütülen hukuki bir süreçle ilgili bu hadsiz açıklamanın kabul edilemez olduğu, hukuki süreçlerin siyasallaştırılmasına ve Türk yargısına baskı yapmaya yeltenen bu açıklamanın reddedildiği, söz konusu açıklamanın Büyükelçilerin savunduğunu iddia ettikleri hukukun üstünlüğü, demokrasi ve yargı bağımsızlığına da aykırı olduğu iletilmiştir” açıklamasını yapmıştı.

Afrika’dan dönerken uçakta ipucunu vermişti

Cumhurbaşkanı Erdoğan da 21 Ekim’de Afrika gezisinden dönerken uçaktaki gazetecilere “Söyledim Dışişleri Bakanımıza, bizim bunları ülkemizde ağırlamak gibi bir lüksümüz olamaz. Türkiye'ye böyle bir ders vermek haddinize mi sizin? Kimsiniz siz?” diyerek, bugün yapacağı açıklamanın ipucunu vermişti.

İki günlük diplomasi mekiği

ANKA Haber Ajansı’nın edindiği bilgiye göre Erdoğan’ın Afrika gezisinin ardından Dışişleri Bakanlığı'na büyükelçilerin “persona non grata” ilan edilmesi için talimat verildi. Ancak ikili siyasi ilişkileri ele alan daireler bunu durdurmak için aksi görüş belirtti. Ve hiyerarşi içerisinde bu görüşler Cumhurbaşkanı Erdoğan’a iletilmesi amacıyla Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu'na sunuldu. Ancak iki gündür yapılan tüm girişimlere rağmen Erdoğan’ın talimatından vazgeçmediği öğrenildi. Dışişleri çözüm yolu ararken bazı bakanların yaptığı sert açıklamalar da dikkat çekmişti.
Büyükelçiler dışişleri ile temasa geçti

Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın bugün yaptığı ve tarihte ilk defa toplu olarak büyükelçileri göndereceğini duyuran açıklamasının ardından söz konusu 10 büyükelçilik de başta Protokol Dairesi olmak üzere Dışişleri ile temasa geçerek bilgi almaya çalıştı, ancak kendilerine henüz bir tebliğ yapılmadığı öğrenildi. Diplomatik kaynaklar, Büyükelçilere Türkiye'den ayrılmaları için henüz bir tebliğ iletilmediğini ifade etti.
Mütekabiliyet devreye girecek

Diplomasideki “karşılıklılık ilkesi” uyarınca 10 büyükelçinin istenmeyen adam ilan edilmesi halinde Türkiye’nin bu ülkelerdeki büyükelçilerinin de aynı yöntemle geri gönderilmesi gündeme gelecek.

8 yıl önce mısır büyükelçisi istenmeyen kişi ilan edilmişti

Son olarak 8 yıl önce Türkiye’de “istenmeyen adam” gelişmesi yaşanmıştı. Mısır'ın, Türkiye'nin Kahire Büyükelçisi Hüseyin Avni Botsalı'yı istenmeyen adam ilan etmesi üzerine, Türkiye de aynı tepkiyi vererek 23 Kasım 2013’te Mısır'ın Ankara Büyükelçisi Abderahman Salaheldin de "persona non grata" ilan edilmişti.

Hollanda ile Türkiye arasında 2017'de yaşanan gerilim sırasında da Hollanda Büyükelçisi persona non grata ilan edilmese de ülkeden ayrılması istenmişti.

"İstenmeyen kişi" kavramı nedir?

Milletlerarası hukukta yer "misilleme" kavramı, bir devletin uluslararası hukuka aykırı olan fiiline karşı, hukuka aykırı olmayan yollarla cevap verilmesidir. Buna göre, devlet başka bir devletin hukuka aykırı olarak başvurduğu fiiline karşı, "misilleme" olarak o devletin diplomatını "istenmeyen kişi" olarak ilan edebilir. Bu ilandan sonra devlet "istenmeyen kişi"yi sınırlarından dışarı çıkarma kararı verir. Bu kavram latincede "persona non grata" terimi ile ifade edilir.