Üçgenin içine çizilmiş bir göz… Tarih boyunca kimi zaman “Tanrı’nın gözü”, kimi zaman “her şeyi gören göz” olarak adlandırıldı. Masonlukla ve gizli bir elit grup olduğu öne sürülen İlluminati’yle ilişkilendirilse de, BBC’nin analizine göre sembolün geçmişi çok daha derin.
Bugün kiliselerde, mason localarında, ABD’nin bir dolarlık banknotunda ve devlet mühründe görülen bu işaret, aslında ilk olarak bir Hıristiyan sembolüydü. Rönesans dönemi dini sanatında Tanrı’nın insanlığa şefkatle baktığını temsil etmek için kullanıldı. 1593 tarihli Iconologia adlı eserde de “Tanrı’nın iyiliği”ni simgeleyen bir işaret olarak yer aldı.
Üçgen, Hıristiyanlıktaki Baba-Oğul-Kutsal Ruh teslisini temsil ederken, ışınlar Tanrı’nın parlaklığını yansıtıyordu. Bedensiz göz ise izleyene otorite ve gözetim duygusu veren psikolojik bir etki yaratıyordu.
Ancak gözün sembolik tarihi Hıristiyanlıkla sınırlı değil. Sümerler, kutsallığı vurgulamak için abartılı gözlü heykeller yaparken, Antik Mısır’da “Horus’un Gözü” ölüleri koruyan güçlü bir tılsım olarak kullanılıyordu. Bu antik motifler Rönesans’ta Avrupa sanatını etkiledi ve “her şeyi gören göz” modern ikonografiye taşındı.
18. yüzyılda sembol daha seküler anlamlar kazandı. Fransız Devrimi’nde eşitliği temsil etti, Jeremy Bentham’ın Panopticon hapishane tasarımında gözetimin simgesi oldu. 1782’de ABD mührüne ve ardından bir dolarlık banknota girdi; piramidin üstünde yer alan göz, yeni ulusu Tanrı’nın koruması altında gösteriyordu.
Komplo teorilerinde ise bu sembolün Masonluk ve İlluminati ile ilişkili olduğu iddia edildi. Oysa Masonlar işareti yaygın olarak 18. yüzyılın sonlarına doğru kullanmaya başladı ve ABD mühür tasarımında masonların doğrudan bir etkisi bulunmadı.
Yine de “her şeyi gören göz”, gizemli havası sayesinde komplo teorilerinin vazgeçilmez parçası oldu. Popüler kültürde de izini görmek mümkün. Madonna, Jay-Z ve Kanye West gibi sanatçılar, kliplerinde bu sembolü kullandıkları için sık sık İlluminati bağlantısıyla suçlandı.
BBC’ye göre gerçekteyse bu sembolün bugünkü etkisi, gizli tarikatlardan çok tasarım gücünden geliyor. Evrensel, ezoterik ve biraz da ürkütücü bu göz, çağlar boyunca anlamı değişse de insanlığın dikkatini çekmeye devam ediyor.
