Bilim insanları, evrenin erken dönemlerine dair önemli bir gözleme imza attı. James Webb Uzay Teleskobu (JWST), şimdiye kadar kaydedilen en uzak süpernovayı görüntüleyerek, ilk yıldızların nasıl öldüğüne dair doğrudan kanıt sundu.
GRB 250314A olarak adlandırılan patlama, evrenin yalnızca yaklaşık 730 milyon yaşında olduğu bir dönemde gerçekleşti. Bu dönem, ilk yıldız ve galaksilerin oluşmaya başladığı yeniden iyonlaşma çağı içinde yer alıyor. Uzmanlara göre bu gözlem, bu erken evrede büyük kütleli yıldızların nasıl sonlandığını anlamak açısından nadir bir fırsat sundu.
Gama ışını patlaması ipucu verdi
Olay ilk olarak 14 Mart 2025’te, uzun süreli bir gama ışını patlaması (GRB) olarak tespit edildi. Uzay tabanlı SVOM gözlemevi tarafından algılanan yüksek enerjili bu sinyalin ardından, Avrupa Güney Gözlemevi’ne bağlı Çok Büyük Teleskop (VLT) kaynağın son derece uzak bir bölgede bulunduğunu doğruladı.
Yaklaşık 110 gün sonra devreye giren James Webb, Yakın Kızılötesi Kamera (NIRCam) ile patlamanın sönümlenen ışığını, bulunduğu soluk galaksiden ayırmayı başardı. Bu gözlem, patlamanın bir süpernova olduğunu kesinleştirdi.
Beklenmedik benzerlik dikkat çekti
Araştırmacılar, bu kadar eski bir süpernovanın, günümüz evreninde gözlenen örneklerden çok farklı olmasını bekliyordu. Ancak ölçümler, patlamanın parlaklık ve tayf özelliklerinin, 1998 yılında gözlenen ve bir gama ışını patlamasıyla ilişkilendirilen SN 1998bw ile büyük ölçüde örtüştüğünü gösterdi.
Bu durum, erken evrendeki yıldızların, düşük metal içerikli ve farklı koşullarda oluşmuş olmalarına rağmen, şaşırtıcı derecede tanıdık bir şekilde öldüğünü ortaya koydu. Uzmanlar ayrıca verilerin, patlamanın aşırı parlak süperlüminal süpernova türlerinden biri olmadığını da gösterdiğini belirtti.
İlk yıldızlara dair yeni sorular ortaya çıktı
Bulgular, ilk yıldızların günümüzdekilerden çok daha parlak ya da farklı türde patlamalar üreteceği yönündeki yaygın varsayımları sorgulatıyor. Araştırmacılar, yıldız ölümlerinin evren tarihi boyunca sanılandan daha tutarlı olabileceğine dikkat çekti.
Ekip, önümüzdeki 1 ila 2 yıl içinde yeni JWST gözlemleri planlıyor. Süpernova ışığının daha da sönmesiyle, patlamaya ev sahipliği yapan galaksinin daha ayrıntılı incelenmesi hedefleniyor.
