Günlük hayatta neredeyse her an kullanılan ürünlerin büyük kısmı, fark edilmeden önemli miktarda plastik ve plastik türevi kimyasallar içeriyor. Bilimsel Proje ve Veri Tabanı (PlastChem Project) tarafından yayımlanan son rapor, plastik ürünlerde 16 bini aşkın kimyasal bulunduğunu ortaya koyuyor. Bu kimyasalların çoğunun plastiğin yaşam döngüsü içinde gıdalara, evlere ve çevreye yayıldığı ve bir kısmının kanserojen veya hormon bozucu etkiler taşıdığı belirtiliyor.
BBC Türkçe’ye konuşan PlastChem Projesi Koordinatörü Prof. Dr. Martin Wagner, plastik ürünlerde sınırlı bir denetim olduğuna dikkat çekerek, “Ne üreticiler ne de hükümetler plastiklerdeki kimyasalların güvenli olduğundan emin olabilir” dedi.
İsviçre merkezli Food Packaging Forum Vakfı Yönetici Direktörü Jane Muncke ise plastik kullanımının azaltılması gerektiğini belirterek, kozmetikten tekstile doğal içerikli ürünlere yönelme çağrısı yaptı.
Atıksız Yaşam kitabının yazarı Ceren Özcan Tatar ise gündelik yaşamda görünen görünmeyen pek çok ürünün plastik içerdiğine dikkat çekerek doğal alternatiflere işaret ediyor.
Peki günlük hayatta plastik içerdiğini hiç bilmediğimiz ürünler hangileri? İşte uzmanların açıklamalarıyla hazırlanan liste:
Plastik içeren şaşırtıcı 10 ürün
1. Araç lastikleri
Araç lastikleri, dünya genelindeki mikroplastiklerin yaklaşık dörtte birinden sorumlu. Lastik aşındıkça havaya ve çevreye plastik parçacıkları saçılıyor. Uzmanlara göre egzoz emisyonlarına benzer düzenlemeler ve çevre dostu materyaller çözüm olabilir.
2. Sakız
Naneli, damla sakızlı ya da şekerli fark etmeksizin çoğu sakızın ana maddesi petrol bazlı polimerler. Bir araştırmaya göre tek bir sakız çiğnendiğinde 3 bin mikroplastik parçacığı yutulabiliyor.
3. Karton bardaklar
Tek kullanımlık karton bardakların iç yüzeyi çok katmanlı plastik kaplama içeriyor. Bu kaplamalarda hormon bozucu kimyasallar olan bisfenoller bulunabiliyor. Uzmanlar termos ve matara kullanımını öneriyor.
4. Mutfak gereçleri
Teflon ve bazı siyah plastik mutfak gereçlerinde kanserojen madde riski bulunuyor. Plastik kimyasallar ısı ile temas ettiğinde daha fazla açığa çıkabiliyor.
5. Şampuan ve kişisel hijyen ürünleri
Şampuan, duş jeli, saç kremi, güneş kremi ve hatta bebek bakım ürünleri bile plastik polimerler içeriyor. Doğal katı sabun ve şampuanlar daha güvenli alternatifler arasında.
6. Oje ve fondöten
Bazı kozmetik ürünlerdeki plastik oranı %90’a kadar çıkabiliyor. PFAS olarak bilinen “sonsuz kimyasallar”, hamilelik ve karaciğer sorunları dahil birçok sağlık riskiyle ilişkilendiriliyor.
7. Giysiler
Polyester, naylon, elastan gibi tekstil materyallerinin tamamı plastiktir. Avrupa Çevre Ajansı’na göre tekstil, Avrupa’daki en büyük PFAS kirliliği kaynaklarından biri.
8. Kontakt lensler
Bir çift kontakt lens, bir yıl içinde yaklaşık 91 bin mikroplastik parçacığı salabiliyor. Araştırmacılar göz sağlığı üzerindeki risklerin acilen değerlendirilmesi gerektiğini vurguluyor.
9. Serumlar
Çukurova Üniversitesi ve Roskilde Üniversitesi’nin ortak araştırması, tıbbi serumlarda 65 farklı mikroplastik tespit etti. Plastik kaplarda depolanan serumların sağladığı fayda yanında riskler de tartışma konusu.
10. Gıda takviyeleri
Yumuşak jel kapsüllerin bazıları plastikten üretiliyor. Bu kapsüllerin sindirim sistemi üzerindeki uzun vadeli etkileri hâlâ tartışılıyor.
Plastiksiz yaşam mümkün mü?
PFAS ve BPA gibi kimyasallara karşı birçok bölgede düzenlemeler devreye girse de, uzmanlara göre plastiklerin içerdiği kimyasalların güvenli kabul edilmesi bilimsel olarak mümkün değil.
Prof. Wagner, plastiklerde “şeffaflık ve denetimin artırılması” gerektiğini vurgularken, Jane Muncke yapay kimyasallardan uzaklaşmanın önemine dikkat çekiyor.
Ceren Özcan Tatar ise çözümü şöyle özetliyor:
“Geçmiş kuşakların plastik öncesi yöntemleri aslında bugün için en doğru yol gösterici.”
