Getty Müzesi, Roma dönemine ait antik bronz heykel başını Türkiye’ye iade ediyor

Oğuz Büber - Muhalif Özel

Müze tarafından yapılan açıklamada nakil işleminin Getty’nin, çalındığına ya da yasadışı olarak kazılarak elde edildiğine dair güvenilir bilgiler bulunan objeleri menşei ülkelerine ya da modern keşiflerine iade etme politikasına uygun olduğu belirtildi. Müze, objeyi Getty Villa Müzesi’ndeki sergisinden kaldırdığını ve Türkiye’ye iade sürecini başlattığını da bildirdi.

Müzenin bu eseri 1971’de satın aldığı kişinin, yağmalanan tarihi eserleri müzelere satan bir antika satıcısı olduğu sonradan fark edildi.

Müze Direktörü Timothy Potts, “Manhattan Bölge Savcılığı Eski Eser Kaçakçılığı Birimi tarafından yakın zamanda sağlanan ve bu bronz başının yasadışı olarak kazıldığını gösteren yeni bilgiler ışığında, objenin Türkiye’ye iade edilmesi gerektiği konusunda mutabık kıldık” dedi.

Müze tarafından 1971 yılında satın alınan baş heykeli hakkında şu bilgilere yer veriliyor:

- M.Ö. 100 - M.S. 100 arasında tarihlenmiştir

- Gerçek boyutlu figürün ayrılmış bir parçasıdır

-  Boynun üst kısmının gövdeden ayrıldığı görülmüş ve iç kısımda kırılma boyunca eski birleştirme izleri bulunmuştur

-  Yine boynun iç kısmında, alt arka kenarda alfa (“A”) yazılı olduğu görülmektedir

-  Bir zamanlar bilinmeyen bir malzeme ile işlenmiş olan gözler korunmamıştır

Figürün kimliği belirlenmedi fakat bazı bilim adamları tarafından 1960’ların sonlarında kaçak kazıların yapıldığı daha sonra yurtdışına satılan birkaç antik bronzun gün ışığına çıkarıldığı Türkiye’nin güneybatısındaki Burdur ilinde bulunan Bubon arkeolojik alanı ile ilişkilendirildi.

Müze bölgedeki çoğu bronz eserin Roma imparatorlarını ya da aile üyelerini tasvir etmesine karşın, ilgili eserin Roma dönemine ait olduğunu ancak belirli bir kişiye ait olarak saptanmadığını belirtti.

Türk hükümeti uzun bir süredir, müzede yer alan ve yağmalandığını söylediği eşyaların iadesini talep ediyordu. İadesi gerçekleşmek üzere olan ‘Bronz baş’ da dahil olmak üzere dört eser, 1996 yılında ölen sanat tüccarı Nicolas Koutoulakis tarafından 1971-1982 yılları arasında Getty’e satılmıştı.

2011 yılında Getty, Koutoulakis’in kendilerine 20.000 dolara sattıkları oyma parçayı, Yunanlı araştırmacıların bu parçanın bir Yunan müzesindeki cenaze çelenginin parçası olduğunu ortaya çıkarmalarının ardından Yunanistan’a iade etmişti.

2014 yılında da Bonham’s Müzayede Evi, bir zamanlar Koutoulakis’e ait olan oyulmuş bir taş başını, Girit’ten yağmalandığını öğrendikten sonra Yunanistan’a iadesini yapmıştı.

Bu eserin iadesi ile de Yunanistan’dan sonra Türkiye de bir tarihi değerine kavuşmuş olacak.

Müze Direktörü Potts son olarak şu eklemede bulundu: “Türkiye Cumhuriyeti Kültür Bakanlığı ve Türkiye’de çalışan arkeolog, konservatör, küratör ve diğer akademisyen meslektaşlarımızla yapıcı bir ilişki kurmaya devam etmeyi amaçlıyor; meslektaşlarımızla eski kültürel mirasın korunmasını geliştirme misyonunu paylaşıyoruz.”