Güney Afrika’da kendi ailesinde yaşanan korkunç bir cinayet, Leonora Tima’yı kadınların şiddeti konuşup takip edebileceği dijital bir platform geliştirmeye yöneltti. Tima, 19 yaşındayken dokuz aylık hamile olduğu dönemde akrabası öldürüldü; cesedi otoyol kenarına atılmıştı. Katil hiçbir zaman yakalanmadı.
Yaşanan trajedi, Tima’yı “Gender Rights in Tech” (Grit) isimli mobil uygulamayı geliştirmeye itti. Uygulama, toplumsal cinsiyete dayalı şiddet mağdurlarına destek sunmak ve ileride istismarcılara karşı açılacak davalarda kullanılabilecek kanıtları güvenli şekilde toplamak amacıyla tasarlandı.
Uygulama üç temel özellikle öne çıkıyor:
Acil Yardım Butonu: Kullanıcı butona bastığında 20 saniyelik ses kaydı başlatılıyor ve özel hızlı müdahale çağrı merkezine uyarı gönderiliyor. Profesyonel operatörler mağduru arayarak anında yardım sağlıyor.
Güvenli Kasa: Mağdurlar fotoğraf, ses kaydı ve ekran görüntülerini şifreli şekilde saklayabiliyor; bu sayede kanıtlar silinmeden yasal süreçlerde kullanılabiliyor.
Yapay Zeka Destekli Sohbet Robotu “Zuzi”: Kullanıcıları dinleyen, yol gösteren ve yerel destek ağlarına yönlendiren sohbet robotu, sıcak ve güven veren bir “teyze figürü” olarak tasarlandı.
Tima, Grit’in geliştirilmesinde Mozila, Gates Vakfı ve Patrick McGovern Vakfı’ndan finansal ve teknik destek aldıklarını söyledi. Uygulamanın şu anda 13 bin kullanıcısı bulunuyor ve sadece eylül ayında yaklaşık 10 bin yardım talebi alındı.
Güney Afrika, kadın cinayetlerinde dünyanın en yüksek oranlarından birine sahip. BM Kadın Birimi verilerine göre, ülkede kadın cinayetleri küresel ortalamanın beş katı. Bu bağlamda, teknolojinin toplumsal cinsiyete dayalı şiddetle mücadelede kritik bir rol oynayabileceği öne çıkıyor.
Leonora Tima, uygulamanın başarısının sadece mühendislik becerisine değil, teknolojiyi tasarlayanların kimliğine bağlı olduğunu vurguluyor: “Bugünkü yapay zekâ, tarihsel olarak erkeklerin, özellikle beyaz erkeklerin sesini merkeze alan verilerle inşa edildi. Çözüm yalnızca daha fazla kadın geliştiriciye sahip olmakla ilgili değil. Renkli kadınlar, küresel güneyden gelenler ve az ayrıcalıklı geçmişlere sahip yaratıcıların da dahil olması gerekiyor.”
Uygulama uluslararası kadın hakları aktivistlerinin de dikkatini çekti. Ekim ayında Tima, Grit’i Paris’te düzenlenen Feminist Dış Politika Konferansı’nda tanıttı ve 31 ülke toplumsal cinsiyete dayalı şiddetle mücadeleyi politika önceliği haline getirme sözü verdi.
Leonora Tima, “Ancak o zaman teknoloji, gerçekten onu kullanan insanların yaşamlarını temsil etmeye başlayabilir” diyerek sözlerini tamamladı.
