2023 Ekim’inde, Güneş’in atmosferindeki dev koronal delikten fışkıran güçlü güneş jetleri, bilim dünyasında heyecan yarattı. ESA ve NASA’nın ortak projesi Solar Orbiter tarafından yapılan gözlemde, bu jetlerin helyum-3 izotopunu 180 bin kat daha yoğun şekilde uzaya fırlattığı tespit edildi.
Bu olağanüstü olay, Güneş’in yapısını ve enerji salınımlarını anlama yolunda tarihi bir adım olarak değerlendiriliyor.
Helyum-3 nedir ve neden bu kadar önemli?
Helyum-3, nadir bir helyum izotopudur ve genellikle helyum-4’ten bir nötron eksiktir. Doğada çok az bulunur ve Güneş kaynaklı parçacıklarda da oldukça seyrektir; ortalama olarak 2.500 helyum-4 iyonuna karşı yalnızca bir helyum-3 iyonu düşer.
Ancak 24-25 Ekim 2023 tarihlerinde gözlemlenen güneş jetinde, helyum-3 oranı normalin 180 bin katına ulaştı. Bu, daha önce gözlemlenmiş en yoğun helyum-3 salınımı olarak kayıtlara geçti.
Koronal delikler ne işe yarar?
Koronal delikler, Güneş’in dış atmosferindeki düşük yoğunluklu, düşük sıcaklıklı bölgelerdir. Bu alanlarda manyetik alanlar daha açıktır ve Güneş plazması bu bölgelerden yüksek hızlarla uzaya fırlayabilir.
Söz konusu helyum-3 salınımı, işte böyle bir koronal deliğin kenarından yayılan jet sayesinde gerçekleşti. Bilim insanları, bu bölgelerin plazma fırlatımı ve element seçiciliği açısından son derece önemli olduğunu vurguluyor.
Alışılmadık kimyasal bileşim
Bu tür helyum-3 yoğun olaylarda genellikle demir gibi ağır elementler de yoğun şekilde bulunur. Fakat bu olayda demir düzeyleri şaşırtıcı biçimde düşüktü. Bunun yerine karbon, azot, silikon ve kükürt gibi daha hafif elementler baskın çıktı. Bu sıra dışı dağılım, güneş parçacıklarının oluşumu ve yayılımı hakkında yeni sorular doğurdu.
Bilim insanlarından ilk yorumlar
Southwest Araştırma Enstitüsü’nden astrofizikçi Radoslav Bucík, helyum-3 zenginliğinin düşük türbülanslı ve zayıf manyetik alanlara sahip plazmalarla ilişkili olduğunu belirtti. Bu bulgular, güneş jetlerinin nasıl oluştuğuna dair ipuçlarını derinleştiriyor.
Bu olaylar ne kadar nadir?
1999’dan bu yana, benzer kimyasal profilde yalnızca 19 olay tespit edildi. Bu durum, ya bu olayların gerçekten çok nadir yaşandığını ya da önceden yeterince yakın olmadığımız için gözlemleyemediğimizi gösteriyor. Solar Orbiter, bu keşif için ideal konumda bulunuyordu ve bu da elde edilen verilerin önemini artırıyor.
Güneş’in sırları çözülüyor
Bu dev helyum-3 salınımı, yalnızca bir gök olayı değil; aynı zamanda Güneş’in dinamiklerini ve enerji aktarım mekanizmalarını çözmeye yönelik büyük bir adım olarak kabul ediliyor. Bilim dünyası, bu tür verilerle güneş fırtınaları ve uzay havası olaylarını daha iyi öngörmeyi hedefliyor.
