Papalar Katolik Kilisesi'nin en üst mevkideki din adamları olan Kardinaller Konseyi tarafından seçiliyor. Çoğunluğu piskoposlardan oluşan kardinaller papa tarafından atanıyor ve ömürlerinin sonuna kadar bu mevkide kalıyor.
Vatikan'ın internet sitesine göre 31 Aralık 2024 itibarıyla Filipinlerden Portekiz'e, Demokratik Kongo Cumhuriyeti'nden İsveç'e toplam 252 kardinal bulunuyor.
Ancak 1975 tarihli bir kural gereği 80 yaşın üzerindeki kardinaller, papa seçimlerinde oy kullanamıyor. Şu an 114 kardinal 80 yaşın üzerinde. Bu da papanın 138 kardinal tarafından seçileceği anlamına geliyor.
SEÇİM SÜRECİ
Seçimler Vatikan'da bulunan Sistine Şapeli'nde günde dört oylama usulüyle yapılıyor. Seçim sürecinde kardinaller Vatikan'da kalıyor ve dış dünyayla herhangi bir temas kuramıyor.
Öncelikle 80 yaşını aşmış olanlar da dahil tüm kardinaller papa adaylarının olumlu ve olumsuz yanlarına dair tartışmalar yapıyor.
Yeni papanın mutlaka kardinaller arasından seçilmesi şart değil zira teorik olarak vaftiz edilmiş tüm Katolik erkekler papa olabilir. Ancak teamüller gereği bu görev bir kardinale veriliyor.
Vatikan kaynaklarında kardinallere oy kullanırken Kutsal Ruh'un rehberlik ettiği belirtiliyor. Adayların açık açık kampanya yapması da yasak. Ancak yine de papalık seçimleri oldukça siyasi bir süreç.
Geçmişte kardinallerin kendi aralarında koalisyonlar kurduklarına, özellikle papa olma umudu olan kıdemli kardinallerin, diğerlerini etkilemek için çeşitli girişimlerde bulunduklarına ilişkin kayıtlar mevcut.
Hangi duman ne anlama geliyor? Oylama ritüelleri neler?
Oylama için Sistine Şapeli'nin seçilmiş olmasının sebebi buradaki her şeyin "bir gün herkesi yargılayacak olan Tanrı'nın varlığınaı hatırlatması".
Görüşmeler başlamadan evvel, kardinaller sabah ayinine katılıyor ardından da topluca şapele giriyor.
Kardinaller toplantı alanına girince bir gizlilik yemini ediyor. Ardından Latince "herkes dışarı" anlamına gelen "extra omnes" komutuyla seçimde rolü olmayan herkes dışarı çıkarılıyor ve kapılar kapatılıyor.
Kardinaller dilerlerse ilk gün öğleden sonra bir oylama yapabiliyor. Sonraki günlerde ise sabahları ve öğleden sonraları ikişer kez olmak üzere dört oylama yapılıyor.
Dikdörtgen şeklindeki oy pusulalarının üst kısmında Latince "Eligio in Summum Pontificem" (Yüce Papa'yı seçiyorum) yazarken altta da seçilen kişinin isminin yazılacağı bir boşluk bulunuyor. Kardinallerden isimlerini kim oldukları anlaşılmayacak bir şekilde yazmaları ve kâğıdı iki kez katlamaları isteniyor.
Tüm oylar kullanıldıktan sonra pusulalar karıştırılıyor, sayılıyor ve açılıyor.
Oylar sayılırken, sayım memurlarından biri pusulada yazılı ismi yüksek sesle ilan ediyor. Her kâğıt tam "Eligio" kelimesine denk gelecek şekilde iğneyle deliniyor ve tüm pusulalar tek bir ipe diziliyor. Ardından oy pusulaları yakılıyor.
Bu aşama önemli çünkü pusulalar yanınca açığa çıkan duman, dış dünyaya papanın seçilip seçilemediğine dair bir mesaj gönderiyor. Sonuca ulaşılamayan oylamalarda siyah duman çıkarken papa seçildikten sonra çıkan dumanın rengi beyaz oluyor.
Geçmişte siyah duman çıkarmak için pusulaların atıldığı sobaya ıslak saman ilave ediliyordu. Ancak zaman zaman dumanın renginin kafa karışıklığına yol açtığı oylamalar yaşandı. Bu nedenle şimdilerde siyah boya kullanılıyor.
Eğer ikinci oylama derhal yapılacaksa, ilk oylamada kullanılan pusulalar hemen yakılmıyor. Bunun yerine iki oylamanın pusulaları birlikte yakılıyor. Bu süreç adaylardan biri gerekli çoğunluğu sağlayana kadar devam ediyor.
Bacadan çıkan beyaz duman papanın seçildiği anlamına geliyor
KARAR VERME ANI
Papa 2'nci Jean Paul seçimin kurallarını 1996 yılında değiştirmişti. Daha önce bir adayın papa seçilebilmesi için oyların 3'te 2'sini (kardinallerin sayısı üçe bölünemiyorsa 3'te 2 artı oy) alması gerekiyordu. Ancak Jean Paul, 12 gün süren sonuçsuz oylamaların ardından basit çoğunluk (oyların yüzde 50'si artı 1) uygulamasına geçilmesi kararı verdi.
2007 yılında Papa Benedict, 3'te 2 çoğunluk kuralına geri döndü. Benedict'in amacı kardinallerin bloklar oluşturup 12 gün direndikten sonra kendi istedikleri adayları seçtirmek yerine bir uzlaşıya varmalarını sağlamaktı.
Eğer üç gün boyunca yapılan oylamalarda 3'te 2 çoğunluk elde edilemezse, oylamalara en fazla 1 günlüğüne ara veriliyor. Bu süreçte kardinallerden dua etmeleri, gayri resmi müzakereler yapmaları ve bir "ruhani teşvik" beklemeleri isteniyor.
Her seçimin sonucunda, oylamaların sonuçlarının tek tek kaydedildiği bir belge yeni papaya sunuluyor. Bu belge mühürlü bir zarfın içinde arşivde saklanıyor ve zarf ancak papanın emriyle açılabiliyor.
Sistine Şapeli'nin dışında olanlar, içeride olan bitenleri ancak günde iki kez gördükleri dumanlara bakarak anlayabiliyor. Siyah duman başarısızlık, nihayet görülen beyaz duman ise papanın seçildiği anlamına geliyor.
Papa Francis dünyanın karşısına ilk kez 3 Mart 2013'te bu şekilde çıkmıştı.
YENİ PAPA'NIN İLAN EDİLİŞİ
Yeni papa seçildikten ve Sistine Şapeli'nin bacasından beyaz duman çıktıktan sonra geriye bu kişinin kimliğini dünyanın geri kalanına duyurma aşaması kalıyor.
Gerekli çoğunluğa ulaşan adaya öncelikle "Yüce Papa olarak seçilmenizi kabul ediyor musunuz?" diye soruluyor. Adayın olumlu yanıtının ardından "Hangi isimle anılmak istersiniz?" sorusu geliyor.
Yeni papa ismini seçtikten sonra diğer kardinaller kendisine saygı ve itaatlerini sunuyor.
Yeni papaya ayrıca yeni cübbesi de giydiriliyor. Papalık terzisi önceden farklı bedenlerde cübbeler hazırlamış olsa da bazen son dakika müdahaleleri gerekebiliyor.
Nihayet Aziz Petrus Bazilikası'nın balkonundan, meydanda bekleyen meraklılara o geleneksel cümleyle "Annuntio vobis gaudium magnum... habemus papam!" (Size büyük bir mutlulukla duyuruyorum... bir papamız var!) diye sesleniliyor.
Yeni ismiyle çağırılan papa ilk kez dünyanın karşısına bu balkonda çıkıyor. Kısa bir konuşma yapan papa son olarak "Urbi et Orbi" yani "şehri ve dünyayı" kutsadıktan sonra görevine resmen başlamış oluyor.
